Morgunblaðið - 03.11.2006, Side 18

18 FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
WILLIAM Styron, höfundur Sop-
hie’s Choice, er látinn, 81 árs að
aldri. Styron hlaut Pulitzer-
verðlaunin fyrir bókina The Confes-
sions of Nat Turner en margir urðu
til þess að andmæla því og benda á
að bókin lyktaði af kynþáttahatri og
frásögnin auk þess ónákvæm. Hann
var af mörgum talinn leiðandi rithöf-
undur sinnar kynslóðar í Bandaríkj-
unum ásamt Norman Mailer og
Kurt Vonnegut. Önnur verk eftir
Styron eru t.d. A Tidewater Morn-
ing, sem er safn smásagna, ritgerða-
safnið This Quiet Dust og met-
sölubókin Darkness Visible,
endurminningar Styrons, þar sem
hann fjallar meðal annars um hversu
nálægt hann var því að svipta sig lífi
í kjölfar þunglyndis sem hann þjáð-
ist af og inntöku geðlyfsins Halcion.
Lipur í tungumálinu
Síðastliðin 15 ár liggur lítið sem
ekkert eftir hann. Hann var sagður
hafa verið að skrifa skáldsögu um
stríðsátök síðustu árin en engin stór
skáldsaga kom út eftir hann frá því
Sophie’s Choice var gefin út 1979.
Kurt Vonnegut minntist Styrons
sem skemmtilegs vinar sem mikið
kvað að. „Hann var sterkur og stolt-
ur og sérlega lipur í tungumálinu.“
Styron var frjálslyndur og tók
virkan þátt í þjóðfélagsumræðunni
heima fyrir og út fyrir landsteinana.
Hann lét sig m.a. varða mannrétt-
indi gyðinga í Sovétríkjunum og á
níunda áratug síðustu aldar var
hann í fararbroddi rithöfunda og
sagnfræðinga sem komu í veg fyrir
að reistur yrði Disney World
skemmtigarður í Norður-Virginíu,
þar sem hann fæddist. Hann gekk í
sjóherinn í síðari heimsstyrjöldinni
og var sendur til Okinawa í Japan
1945.
Gagnrýndur harðlega
Eftir stríð útskrifaðist Styron frá
Duke University og fluttist til New
York. Þar lauk hann við Lie Down in
Darkness sem fjallar um niðurbrot
fjölskyldu í suðurríkjunum vegna
drykkjusýki, löngunar til sifjaspells,
vitskerðingar og sjálfsmorðs. Sagan
er sögð í þriðju persónu að und-
anskildu eintali dótturinnar, Peyton
Loftis, undir lok sögunnar, rétt áður
en hún fremur sjálfsmorð. Styron
gegndi á ný herskyldu árið 1951 og
fór í framhaldi af því í langt ferðalag
um Evrópu. Þar kynntist hann eig-
inkonu sinni, Rosu Burgunder. Sty-
ron var kynþáttamisrétti í suðurríkj-
unum hugleikið eins og bók hans
Confessions of Nat Turner er til
vitnis um. Hann var samt harðlega
gagnrýndur fyrir bókina og sagt var
að hann sem hvítur suðurríkjamaður
gæti ekki sett sig inn í hugsanaferli
svartra þræla. Svipaða gagnrýni
fékk hann fyrir Sophie’s Choice.
William
Styron
látinn
Umdeildur höfundur
Sophie’s Choice
AP
Styron Umdeildur rithöfundur.
PETER Anderson dansari og
danshöfundur, Guðmundur
Elías Knudsen dansari og
Björn Ingi Hilmarsson leikari
skipa dansleikhúshópinn
Watch My Back. Meðlimirnir
leiða saman hesta sína í kvöld
klukkan 20.10 í nýrri tegund
afþreyingarlistar: dansleik-
hússporti.
Dansleikhússport fer þannig
fram að áhorfendur gefa leik-
urum/dönsurum stikkorð til að spinna úrfrá.
Leikið verður í forsal Borgarleikhússins og fer
allur leikur fram á ensku.
Aðgangseyrir er 1.000 krónur.
Skemmtun
Dansleikhússport í
Borgarleikhúsinu
Björn Ingi
Hilmarsson
Í TILEFNI þess að hljóm-
platan Magga Stína syngur
Megas er komin út verða
haldnir útgáfutónleikar í Saln-
um á morgun, laugardag. Á
tónleikunum flytur Magga
Stína ellefu lög eftir meistara
Megas, þar af þrjú ný og er um
fyrsta opinbera flutning þeirra
að ræða. Þau heita: „Flökku-
saga ferðalangs“, „Óskin“ og
„Degla“.
Með Möggu Stínu koma fram Kristinn H. Árna-
son, Guðni Finnsson, Hörður Bragason og Sig-
tryggur Baldursson.
Tónleikarnir hefjast klukkan 21.
Útgáfutónleikar
Magga Stína
syngur Megas
Magga Stína
JPV ÚTGÁFA sendir í dag frá
sér bókina Ballaðan um Bubba
Morthens eftir Jón Atla Jón-
asson. Eins og nafnið gefur til
kynna fjallar bókin um einn
ástsælasta og mest áberandi
tónlistarmanns landsins um
árabil. Er skrautlegur lífsferill
Bubba rakinn og textum tón-
listarmannsins fléttað inn í.
Jón Atli Jónasson hefur áður
gefið út skáldsögu, smásögur og skrifað kvik-
myndahandrit. Hann er ekki síst þekktur fyrir
leikrit sín, en hann var valinn leikskáld ársins árið
2004 fyrir leikritið Brim sem sett var upp af leik-
hópnum Vesturporti.
Bókaútgáfa
Ballaðan um Bubba
Morthens komin út
Bubbi Morthens
Eftir Höskuld Ólafsson
hoskuldur@mbl.is
TVEGGJA daga hugvísindaþing
hefst í dag kl. 13 í aðalbyggingu Há-
skóla Íslands. Þingið nefnist einfald-
lega Hugvísindaþing en ber undirtit-
ilinn Von úr viti sem hverjum og
einum er falið að skilja á sinn hátt.
Eins og segir á heimasíðu þings-
ins er um að ræða ráðstefnu hugvís-
indafólks sem fyrst var haldin í
heimspekideild árið 1996. Saga þess
er svo samfelld frá 1999, en síðan þá
hefur þingið verið árviss viðburður.
Sú hefð hefur skapast að Hugvís-
indastofnun og guðfræðideild standi
saman að þinginu en í ár tekur
Reykjavíkurakademían þátt í því í
annað sinn.
Ekkert mannlegt óviðkomandi
Verkefnisstjóri Hugvísindaþings í
ár er Margrét Guðmundsdóttir mál-
fræðingur. Segir hún að farið verði
yfir breitt svið á þinginu eins og á
fyrri þingum.
„Þarna verða fjölmargar mál-
stofur sem munu fjalla um bók-
menntir, málfræði, sagnfræði, heim-
speki, guðfræði, erlend tungumál,
menningu og samfélag, svo eitthvað
sé nefnt. Hugvísindum er ekkert
mannlegt óviðkomandi og það sést
best á breidd þingsins.“
Tilgangur með þingi sem þessu
segir Margrét að sé aðallega tví-
þættur:
„Hann er bæði að skapa umræðu
innan fræðasamfélagsins og þar með
gefa fræðimönnum kost á að kynna
rannsóknir sínar en hann er líka að
kynna hugvísindin út á við til al-
mennings sem er alveg jafnmik-
ilvægt. Það er ekki síst þess vegna
sem við látum þingið ná fram á laug-
ardag.“
Hlaðborð líðandi stundar
Aðspurð út í þátttöku almennings
á þingi sem þessu segir Margrét að
hún sé yfirleitt nokkuð góð.
„Á þinginu ættu allir að finna eitt-
hvað við sitt hæfi, það dugir að hafa
áhuga á hugvísindum. Við þetta má
líka bæta að fyrirlesararnir eru ekki
aðeins fólk héðan úr háskólanum og
Reykjavíkurakademíunni, heldur
koma þeir víðar að.“ Þar að auki seg-
ir Margrét að á þinginu verði mál-
stofur sem hafi skýra vísun út í sam-
félagið. Nefnir hún meðal annars
málstofur um íslensku í nútímanum
og Hlaðborð líðandi stundar en þar
verður fjallað um símhleranir, ís-
lenska náttúru og umhverfisvernd
svo eitthvað sé nefnt.
Hver er staða hugvísinda í ís-
lensku samfélagi í dag?
„Ef maður tekur stöðu hugvísind-
anna innan fræðasamfélagsins þá er
hún góð. Fræðimenn hér á landi eru
öflugir og eiga til dæmis í góðu sam-
starfi við erlenda rannsóknarhópa
sem starfa þvert á lönd og álfur.“
Nefnir Margrét þar bæði sagnfræði
og málfræði sem dæmi. „Íslenskir
fræðimenn eru mjög duglegir í sam-
starfi við nágrannaþjóðir okkar og
það stendur svo sannarlega ekki á
þeim hvað það varðar. Ef ég á hins
vegar að líta yfir samfélagið í heild
held ég að hugvísindin eigi að vissu
leyti undir högg að sækja. Ákveðna
efnishyggju er að finna í samfélag-
inu og það getur vissulega verið erf-
itt að sýna fram á gróða af hugvís-
indum í krónum og aurum. En ég
held líka að þau séu mjög mikilvæg í
augum almennings. Ef við lítum á al-
þjóðavæðinguna er fólk til dæmis
meðvitað um mikilvægi góðrar
tungumálakunnáttu og menning-
arlæsis, ekki síður en að rækt sé
lögð við íslenska tungu.
Þekking af hinu góða
Margrét segir enn fremur að hug-
vísindin hlúi að menningunni og
menningarverðmætum; tungunni,
sögunni og öðru sem eigi þátt í að
gera okkur að þjóð. Í hugvísind-
unum liggi líka hæfni okkar og þjálf-
un til að takast á við siðrænar spurn-
ingar.
Hver getur uppskeran af svona
þingi verið?
„Uppskera af svona þingum er
fyrst og fremst sú að þekkingu er
komið á framfæri innan fræðanna og
út til samfélagsins. Á svona þingum
fá fræðimenn fyrirspurnir um sínar
rannsóknir og endurgjöf á þær.
Þekkingin er af hinu góða sem og
samskipti, hvort sem það er innan
fræðasamfélagsins eða út á við. Og
við viljum að fólk kynnist því sem
hér er að gerast.“
Hlúa að verðmætum
Vísindi | Hugvísindaþing í aðalbyggingu HÍ hefst í dag
Morgunblaðið/Kristinn
HÍ Hugvísindaþing er ráðstefna hugvísindafólks sem fyrst var haldin í
heimspekideild árið 1996. Um 110 fyrirlestrar verða í boði í ár.
Á HUGVÍSINDAÞINGI sem hefst í dag í Að-
albyggingu Háskóla Íslands og stendur til kl. 17
á morgun verða um 110 fyrirlestrar fluttir í yfir
30 málstofum. Efni fyrirlestranna er býsna fjöl-
breytt, eins og sést á dagskránni sem hægt er að
skoða á heimasíðu þingsins (sjá ramma) en hér
verða nokkrir taldir upp:
Hlaðborð fornra fræða
Einar Sigmarsson: Flím eða fagurgali? Kveðið
um Hákon Sigurðarson Hlaðajarl
Kristján Árnason: Form og fræði í Háttatali
Snorra Sturlusonar
Ingunn Ásdísardóttir: Mátturinn og dýrðin gyðj-
unnar
Hlaðborð úr heimi skáldskapar og veruleika
Jón Karl Helgason: Sjálfgetnar bókmenntir?
Vangaveltur um bókmenntahugtök.
Oddný Sverrisdóttir: Af lauk og leðurstígvélum.
Viðbrögð við ævisögu Günter Grass.
Ásdís R. Magnúsdóttir: Samtíminn og smásagan
í Québec.
Hvað er heimspekisaga?
Páll Skúlason: Hjálpar heimspekisagan okkur að
skilja heimspeking?
Róbert H. Haraldsson: Um gagn og ógagn sögu-
legra heimspekinga.
Sigríður Þorgeirsdóttir: Með heimspeki gegn
einhliða hansspeki.
Svavar Hrafn Svavarsson: Heimspeki heimspeki-
sögunnar.
Úr sögu íslenskunnar
Þórhallur Eyþórsson: Bylting á vinstra vængn-
um: Um brottfall norrænna sagnarforskeyta.
Katrín Axelsdóttir: Kannk-a ek til þess meiri ráð
en lítil: Neitunarviðskeytin –a og –(a)t í
óbundnu máli.
Margrét Jónsdóttir: Viðskeytið –dómur í ís-
lensku.
Frá litklæðum til tertubotna. Nauðsynjar og
óþarfi í neyslusögu Íslendinga
Gísli Gunnarsson: Um óheyrilega brennivíns-
drykkju íslenskra karla fyrr á öldum.
Anna Agnarsdóttir: „Svartur fílthattur, dökkir
kjólar og silkiklæði“.
Nauðsynjar kvenna á stríðsárunum 1807–1814.
Halldór Bjarnason: Óspilunarmenn og eyðslu-
seggir: Korn og kaffi, sykur og
súkkulaði á Íslandi 1850–1900.
Guðmundur Jónsson: Sigur tertubotnagreifanna!
Sögur úr stríðinu um innflutningsfrelsi á ár-
unum 1960–1980.
Af tertubotnum og leðurstígvélum
www.hugvis.hi.is/2006