Morgunblaðið - 03.11.2006, Page 40

40 FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞESSA dagana eru haldin
prófkjör víða um land til und-
irbúnings þingkosninga næsta
vor. Það er gleðilegt hversu
mikil og góð þátttaka er í þeim,
og frábært að sjá þar fullt af
flottum konum.
Konur af ýmsum gerðum og
af öllum sviðum þjóðlífsins,
reynslubolta og efnilega nýliða í
bland. Allar vilja þessar konur
hafa áhrif og margar tilbúnar
og afar vel búnar til að taka
forystu í landsstjórninni.
Prófkjörsúrslitin sem nú
liggja fyrir boða þó ekki sérlega
sterka stöðu kvenna við mótun
ríkisstjórnar í vor, hvar sem
þær í flokki standa. Í Samfylk-
ingunni eru horfur kvenna ekki
góðar.
Eins og staðan er í dag er að-
eins ein kona, formaðurinn
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
örugg í fyrsta sæti síns kjör-
dæmis.
Í prófkjöri flokksins í norð-
vesturkjördæmi sl. helgi hafnaði
nafna mín í 3. sæti, sem hljóta
að teljast mikil vonbrigði, ekki
síst í ljósi þess að á yfirstand-
andi kjörtímabili er Anna Krist-
ín eina þingkona kjördæmisins.
Margrét Frímannsdóttir sem
hefur leitt listann í suður-
kjördæmi verður ekki í kjöri
nú, og þar takast á tveir sitj-
andi þingmenn.
Í norðausturkjördæmi hefur
flokkurinn tvo þingmenn, karla,
sem báðir gefa kost á sér á ný.
Í suðvesturkjördæmi eygjum
við þá von að sjá öfluga konu,
Þórunni Sveinbjarnardóttur, í
fyrsta sæti.
Það þarf að jafna hlut karla
og kvenna í stjórn landsins og
þangað stefnum við Samfylking-
arfólk.
Ég skora á flokksbræður
mína og – systur að huga að því
og kjósa konur í fyrsta sæti
lista í þeim prófkjörum sem nú
fara í hönd.
Anna Kristín Ólafsdóttir
Konur og
Samfylking
Höfundur er skrifstofustjóri LHÍ
og fyrrverandi aðstoðarkona borg-
arstjóra.
ÞANN 17. febrúar 2005 und-
irritaði ég sem borgarstjóri vilja-
yfirlýsingu um sölu á hlut
Reykjavíkurborgar í Lands-
virkjun til ríkisins. Í kjölfar nýrra
raforkulaga sem skapa skilyrði til
samkeppni á raforkumarkaði fer
það einfaldlega ekki saman að
Reykjavík eigi bæði Orkuveitu
Reykjavíkur og Landsvirkjun og
sé þannig í samkeppni við sig
sjálfa. Því er það sannfæring mín
að nauðsynlegt sé að borgin losi
sinn hlut í Landsvirkjun, en að
sjálfsögðu á sanngjörnu verði.
Í kjölfar viljayfirlýsingarinnar
hófust samningaviðræður um
þær forsendur sem hafa áhrif á
verðmat fyrirtækisins. Þar var
m.a. litið til þróunar álverðs,
gengis, raforkumarkaðarins og
ekki síst þeirrar ávöxtunarkröfu
sem gera má til fyrirtækisins.
Eðlilega voru skoðanir samnings-
aðila skiptar og sigldu viðræður í
strand i upphafi árs 2006. Borg-
arráð var þá á einu máli um að
það verð sem þá var uppi á borð-
um, 56–58 milljarðar, væri of lágt
og aðeins mun hærri upphæð
væri ásættanlegt. Um þetta voru
allir sammála þá. Nú ber svo við
að borgarstjóri hefur undirritað
samning um sölu á hlut borg-
arinnar í fyrirtækinu, sem byggir
á ríflega 60 milljarða mati. Hlutur
borgarinnar er þá 27 milljarðar
og er gert ráð fyrir að 24 millj-
arðar fari til greiðslu lífeyr-
isskuldbindinga en 3 milljarðar
verði greiddir í peningum til
borgarsjóðs þann 1. janúar 2007.
Ég er enn þeirrar skoðunar að
þetta verð sé of lágt. Í ljósi þess
sem gerðist þegar Landssíminn
var seldur eftir einkavæðingu á
mun hærra verði en verðmat
hafði gefið til kynna, lagði ég alla
tíð áherslu á það í fyrri viðræðum
að settir væru inn einhvers konar
fyrirvarar ef ríkið ákveddi síðar
að selja sinn hlut til þriðja aðila.
Áður en upp úr slitnaði var m.a.
tekist á um þetta atriði. Nú ber
svo við að inn í söluna er kominn
fyrirvari um að verði fyrirtækið
selt þriðja aðila fyrir 1. janúar
2012 þá fái Reykjavíkurborg
hagnað eða beri tap á vegna þess
mismunar sem kunni að myndast.
Fimm ár í lífi fyrirtækis eins og
Landsvirkjunar er hins vegar af-
ar stuttur tími og því þörf á lengri
tíma í fyrirvaranum. Það má
meira að segja telja það líklegra
að fyrirtækið verði „söluvæn-
legra“ að þessum tíma liðnum
þegar miklar fjárskuldbindingar
vegna stórra framkvæmda eru að
baki. Því læðist að mér sá grunur
að borgin sé að semja af sér.
Sporin hræða þegar litið er til
sölu Landssímans.
Steinunn Valdís Óskarsdóttir
Landsvirkjun
á útsölu ?
Höfundur er í stjórn
Landsvirkjunar
LAUNAMUNUR kynjanna hef-
ur ekkert breyst í heil 12 ár sam-
kvæmt athyglisverðri
könnun sem unnin var
fyrir Félagsmálaráðu-
neytið.
Það er með ólík-
indum að ekki skuli
hafa tekist að þoka
neitt við launamuninum
þrátt fyrir alla þá um-
ræðu sem hefur farið
fram.
Fæðingarorlofs-
löggjöfin sem við bund-
um svo miklar vonir við
að myndu hafa jákvæð
áhrif á þróun launa,
virðist ekki hafa skilað
tilætluðum árangri, þ.e. hvað varð-
ar launaþróun.
Vitaskuld voru lög um fæðingar-
og foreldraorlof mjög af hinu
góða, þó að þau hafi, að minnsta
kosti enn sem komið er, haft lítil
áhrif á kynbundinn launamun.
Ábyrgðin liggur
hjá atvinnurekanda
Ábyrgð stjórnvalda er nokkur
og það er vitaskuld einnig á
ábyrgð atvinnurekenda að mis-
muna ekki launþegum á grundvelli
kynferðis.
Stundum heyrist það sjónarmið
að konur biðji bara um lægri laun
en karlar, en
ábyrgðin liggur auð-
vitað alfarið hjá
þeim sem greiða
launin, enda er það
svo að launþegar
vita oft ekki hver
kjör vinnufélaganna
vegna launaleyndar.
Launasamningar
eru því oft á tíðum
samningar þar sem
annar aðilinn hefur
mun meiri vitneskju
um það hver eru
eðlileg og sanngjörn
kjör.
Og það er auðvitað sá sem
greiðir launin.
Skattastefnan kemur
niður á konum
Athyglisverðar greinar Stefáns
Ólafssonar prófessors þar sem
hann hefur með skilmerkilegum
hætti sýnt fram á aukna skatt-
byrði þeirra sem lægstar hafa
tekjurnar má einnig setja í sam-
hengi við stöðu kvenna.
Það er því miður staðreynd að
konur eru að jafnaði með lægri
laun en karlar og það er einnig
staðreynd að konur eru fleiri en
karlar í hópi þeirra sem lægst
hafa launin.
Í því samhengi má halda fram
að skattastefna ríkisstjórnarinnar
komi harkalega niður á konum,
því hún hefur óbeint haft þau
áhrif að þyngja skattbyrði kvenna.
Það er mikilvægt að hafa það að
leiðarljósi í allri umræðu að staða
kynjanna er ólík og stefna sem í
eðli sínu virðist kynhlutlaus getur
komið með ólíkum hætti niður á
kynjunum.
Hér er komið dæmi um það, en
sú stefna ríkisstjórnarinnar að
þyngja skattbyrði á launalægstu
hópanna kemur með áþreif-
anlegum hætti niður á konum.
Aukin skattbyrði
kvenna
Ágúst Ólafur Ágústsson fjallar
um launamun kynjanna
» Stundum heyristþað sjónarmið að
konur biðji
bara um lægri laun
en karlar,
en ábyrgðin liggur
auðvitað alfarið
hjá þeim sem
greiða launin …
Ágúst Ólafur
Ágústsson
Höfundur er varaformaður
Samfylkingarinnar.
SIGURBJÖRG Sigurgeirsdóttir
stjórnsýslufræðingur varpaði fram
spurningu um hvort valfrelsi í heil-
brigðisþjónustu væri mögulegt í
grein sem hún ritaði í
Morgunblaðið 1. októ-
ber sl.
Ég vil hér grípa bolt-
ann og svara spurn-
ingu Sigurbjargar ját-
andi. Valfrelsi í
heilbrigðisþjónustu er
mögulegt og það er eft-
irsóknarvert. Hins veg-
ar hamlar núverandi
skipulag heilbrigð-
isþjónustu að svo sé.
Þessu þarf að breyta.
Lykillinn felst í að
koma á samkeppni um
gæði innan heilbrigðisþjónustunnar.
Kröfur um gæði
Heilbrigðisþjónusta hér á landi er
og verður samfélagsleg þjónusta
sem að mestu er greidd úr opinber-
um sjóðum. Um það er almenn sam-
staða hér á landi og því vill enginn
íslenskur stjórnmálaflokkur breyta.
Þetta þýðir að verð þjónustu er og
verður ekki ráðandi þáttur þegar
sjúklingar taka ákvörðun um hvert
þeir leita aðstoðar vegna heilbrigð-
isvanda. Hins vegar gera þeir kröfu
um gæði þjónustu og það getur ráð-
ið vali þeirra. Það er eftirsóknarvert
að koma á samkeppni um gæði milli
þeirra sem veita heilbrigðisþjónustu
hér á landi.
Samkeppni í grunnþjónustunni
Hér vil ég ræða um slíka útfærslu
innan grunnþjónustunnar, í heilsu-
gæslunni. Heilsugæslan er fyrsti
viðkomustaður í heilbrigðisþjónust-
unni og á að vísa veginn ef frekari
þjónustu er þörf innan heilbrigð-
iskerfisins. Þar á fólk að geta gert
kröfu um greiðan aðgang að þjón-
ustu og upplýsingum; um úrlausnir
og eftirlit með heilsu-
fari og sjúkdómum og
leiðsögn um leiðir til
bættrar heilsu. Hér er
vettvangur til að
keppa um gæði þjón-
ustu við skjólstæðinga.
Það ætti að vera
keppikefli heilbrigð-
isstarfsmanna, ríkisins
sem greiðanda þjón-
ustu og skjólstæðinga
sem njóta þjónust-
unnar.
Ég vil taka skipulag
heilsugæslu í Reykja-
vík sem dæmi, en þessar hugmyndir
er auðvelt að yfirfæra á fleiri þætti í
heilbrigðisþjónustu og annarri al-
mannaþjónustu.
Miðstýrð nærþjónusta
Á Stór-Reykjavíkursvæðinu er
heilsugæslan undir einni yfirstjórn
og rekin af ríkinu. Heilsugæsla er
nærþjónusta, sem þýðir að hún má
ekki vera miðstýrð og stöðluð. Hún
þarf að vera persónuleg og taka mið
af þörfum þeirra sem hana sækja.
Annars staðnar hún, verður þung-
lamaleg og fjarlæg. Starfsánægja,
metnaður og sköpunargleði starfs-
manna er lykillinn að góðri þjónustu
og grunnurinn að því að gera betur.
Sjálfstæð heilsugæsla
Það þarf að losa heilsugæsluna
undan miðstýrðu ríkiskerfi. Það
þarf að gera heilsugæslustöðvar
sjálfstæðar og bjóða upp á ólík
rekstrarform. Það þarf að færa val í
hendur fjölskyldna og einstaklinga
þar sem þeir velja hvert þeir leita
eftir þjónustu heilsugæslunnar,
óháð hverfum. Í valinu felst að
grunngreiðsla ríkisins fyrir þjón-
ustu heilsugæslunnar fer til þeirrar
heilsugæslustöðvar sem viðkomandi
kýs að leita til.
Góð reynsla
Ein nýjasta heilsugæslustöð
landsins er í Salahverfinu í Kópa-
vogi. Hún er rekin af einkaaðilum
skv. samningi við heilbrigðisráðu-
neytið og eru læknar stöðvarinnar
meðal eigenda. Stöðin er ekki hluti
af kerfi heilsugæslunnar í Reykjavík
og skjólstæðingar þurfa ekki að búa
í Kópavogi til að fá þjónustu. Fjár-
mögnun stöðvarinnar byggist á því
að fjármagn fylgir sjúklingi eins og
lýst er hér að framan og greiðslu
fyrir þjónustu, en ekki á föstum
framlögum eins og hjá öðrum
heilsugæslustöðvum. Bið eftir þjón-
ustu er nánast engin og í nýrri þjón-
ustukönnun heilsugæslunnar í
Reykjavík kemur fram að heilsu-
gæslan í Salahverfi fær hæstu ein-
kunn allra heilsugæslustöðva á
Samkeppni um gæði
Ásta Möller fjallar
um heilbrigðismál » Valfrelsi í heilbrigð-isþjónustu er mögu-
legt og það er eftirsókn-
arvert. Hins vegar
hamlar núverandi
skipulag heilbrigð-
isþjónustu að svo sé.
Þessu þarf að breyta.
Ásta Möller
Vi› sty›jum Steinunni Valdísi ...