Morgunblaðið - 03.11.2006, Side 60

60 FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
menning
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
„VIÐ erum óskaplega þakklát fyrir
hvað tónskáldin okkar hafa tekið því
vel gegnum árin að semja fyrir okk-
ur. Mér finnst ástandið hér betra en í
mörgum öðrum löndum, og tónskáld
hér eru mjög fús að semja fyrir kóra
og aðra hópa af svona tækifærum.
Þau eru ekki bara að sinna stóru
verkunum. Það sama má segja um
tónlistarfólkið. Það er yndislegt hvað
allt er persónulegra hér á landi.“
Marteinn Hunger Dómorganisti talar
hér, en Tónlistardagar Dómkirkj-
unnar standa nú sem hæst, en í ár eru
þeir haldnir í 25. sinn. Sú hefð hefur
skapast kringum Tónlistardagana að
tónskáld séu fengin til að semja verk
sérstaklega af því tilefni. Í ár var leit-
að til þeirra fjórtán tónskálda sem áð-
ur hafa samið tónverk fyrir Tónlist-
ardaga og sem búsett eru á landinu.
Voru þau beðin um að semja sálm eða
stutt kórlag fyrir Dómkórinn. Sjö fal-
leg lög bárust að sögn Marteins en
þau verða öll frumflutt á tónleikum í
Dómkirkjunni annað kvöld kl. 20.
Tónskáldin sem eiga ný verk á þess-
um tónleikum eru: Þorkell Sig-
urbjörnsson, Hróðmar Ingi Sig-
urbjörnsson, Jónas Tómasson, Jón
Ásgeirsson, Mist Þorkelsdóttir,
Tryggvi M. Baldursson og Jórunn
Viðar. Auk nýju verkanna verða flutt
eldri verk eftir Jón Nordal, Jón Þór-
arinsson, Harald Sveinbjörnsson og
Hjálmar H. Ragnarsson, en öll hafa
þessi tónskáld samið fyrir Dómkór-
inn. Auk Dómkórsins eru flytjendur
stjórnandi kórsins, Marteinn H. Frið-
riksson sem leikur á orgel, og Sess-
elja Kristjánsdóttir mezzósópran.
Hrífandi látleysi
Marteinn segir að samstarfið við
tónskáldin hafi heppnast óskaplega
vel. „Við fengum mjög falleg verk
sem eiga mikið erindi í kirkjuna, verk
sem við gætum notað jafnt í guðs-
þjónustum og á tónleikum.“ Og verk-
in eru jafn ólík og tónskáldin. „Hér á
Íslandi eru fleiri kórar en í öðrum
löndum, og það er kannski þess
vegna að oftar er leitað til okkar tón-
skálda til að semja,“ segir Marteinn,
spurður um hvort nýsköpun í ís-
lenskri tónlist sé óvenju gróskumikil
einmitt í kórmúsíkinni. Hann nefnir
þjóðlagaútsetningar Jóns Ásgeirs-
sonar sem í hrífandi látleysi sínu hafi
haft mikil áhrif á aðra kórtónlist.
„Þetta látleysi hef ég ekki fundið í
neinum erlendum þjóðlagaútsetn-
ingum. Það hefur líka sitt að segja
hvað margir hér hafa sungið í kórum,
– líka tónskáld.“
Tónskáld syngja
líka í kórum
Morgunblaðið/RAX
Tónlist Tónlistardagar Dómkirkjunnar standa nú sem hæst en þeir eru
haldnir í 25. skipti nú í ár. Verk sjö tónskálda verða frumflutt á morgun.
Sjö ný kórverk frumflutt á
Tónlistardögum Dómkirkjunnar
Hvað segirðu gott?
Maður er svona líka eldhress í grárri
grenjandi rigningu.
Ef þú ættir eina ósk, veistu hvers
þú myndir óska þér? Reynd’ að
giska á, hvers eðlis þessi ósk þín
er … (Spurt af síðustu aðalskonu,
Guðrúnu Gunnarsdóttur.)
Minni sjálfhverfa og græðgi mann-
kyns, meiri samkennd og umburð-
arlyndi. Mjög útópísk ósk.
Kanntu þjóðsönginn?
Að sjálfsögðu! Meira að segja í rödd-
um.
Áttu þér gælunafn?
Unnsan … bara fáir útvaldir kalla
mig það.
Hvað talarðu mörg tungumál?
Aðeins reiprennandi íslensku og
ensku, ég er ekki mikil tungumála-
manneskja. En ég fékk 10 í hag-
fræði, pælið í því!
Hvenær fórstu síðast til útlanda og
hvert?
Í leikferð til Póllands með Vest-
urporti, það var ótrúlega mikið fjör
og mjög sérstök menning. Ég er á
leiðinni til Þýskalands með sama
hópi.
Reykjavík eða Akureyri?
Reykjavík alla daga umfram Ak-
ureyri; betri matur, allir vinirnir og
einhvern veginn bara meira að ger-
ast. En þegar ég er að sýna Herra
Kolbert þá er sko allt vitlaust á Ak-
ureyri.
Uppáhaldsmaturinn?
Núðlusúpan á Asíu með Maríönnu,
Sushi með Selmu, Risarækjur með
hvítvíni og kærastanum, kjötsúpa
hjá foreldrunum og flest allt sem
tengdaforeldrarnir elda, snilld-
arkokkar þar á ferð.
Bragðbesti skyndibitinn?
Núðlusúpan á Asíu, hvað annað! Og
harðfiskur með smjöri.
Hvaða bók lastu síðast?
Rokland og Ilminn.
Hvaða leikrit sástu síðast?
Footloose í Borgarleikhúsinu, sem
ég hef reyndar séð vandræðalega
oft. Þar á undan sá ég Sitji guðs
englar í Þjóðleikhúsinu, frábær sýn-
ing sem ég ætla að sjá aftur. Kjartan
Guðjónsson er sérstaklega góður í
þeirri sýningu.
Hvaða plötu ertu að hlusta á?
Ampop og Mugison.
Uppáhaldsútvarpsstöðin?
Rás 2.
Besti sjónvarpsþátturinn?
A.N.T.M. og ég er að detta inn í Pri-
son Break.
Þú ferð á grímuball sem …?
Ég fór einu sinni sem útigangs-
maður þegar ég var 8 ára, það vakti
ekki kátínu hjá mömmu.
Helstu kostir þínir?
Það er auðvelt að gleðja mig.
En gallar?
Það er auðvelt að særa mig.
Fyrsta ástin?
Michael Jackson og Týri.
Besta líkamsræktin?
Að dansa, hvort heldur sem er í
söngleikjauppfærslum eða á Kaffi-
barnum, helst með góðum dans-
herra.
Algengasti ruslpósturinn?
Afrískt peningarugl sem segir mér
að ég sé orðinn milljónamæringur
ef … blabla.
Hvaða ilmvatn notar þú?
Rush frá Gucci.
Hvar myndirðu vilja búa annars
staðar en á Íslandi?
Í Berlín, Flórens eða New York.
Uppáhaldsbloggsíða?
Ég les ekki bloggsíður.
Hvers viltu spyrja næsta viðmæl-
anda?
Ertu stolt/ur af því að vera Íslend-
ingur?
Morgunblaðið/Sverrir
Hress Unnur Ösp Stefánsdóttir segir bestu líkamsræktina vera að dansa.
Michael Jackson
fyrsta ástin
Íslenskur aðall | Unnur Ösp Stefánsdóttir
Mikið hefur borið á aðalskonu vikunnar í íslensku
leikhúslífi undanfarin misseri, nú síðast á fjölum
leikfélags Akureyrar í leikritinu Herra Kolbert.
Aðalskonan heitir Unnur Ösp Stefánsdóttir og
hefur séð Footloose vandræðalega oft.
GADDAVÍR, nytsamur til sveita,
vekur umsvifalaust upp í huga manns
ímyndir þjáningar, hörku og mann-
vonsku. Gaddavír er beittur og minn-
ir á stríð og þyrnikórónu Krists. Það
er heldur ekki laust við að skáldsag-
an Gaddavír búi að trúarlegum tilvís-
unum. Aðalpersóna sögunnar og
jafnframt sögumaður enda prest-
urinn Hrafn en sagan fjallar um sam-
skipti hans við aðra og baráttu klerks
við sjálfan sig.
Sögusviðið er strjálbýl sveit „undir
Múlanum“ en þangað hefur prestur
að því er virðist hrökklast undan
skrautlegri en óljósri fortíð og
drykkjuskap. Syndin er lævís og það
hvílir yfir sveitinni, eða í það minnsta
í yfir prestssetrinu og næstu bæjum,
Stóru-Gröf og Litlu-Gröf, drungi og
sorg vegna óhæfu sem tengist bónd-
anum á síðarnefnda bænum og dótt-
ur hans.
Eins og gerist meðal klerka og
annarra manna á Hrafn í fullt í fangi
með fólið innra með sér og freist-
ingar sem að honum steðja. Allt í
kringum hann er fremur skuggalegt;
hann nær litlum tengslum við fólk og
virðist óheill í samskiptum. Það á ef
til vill líka við um samskipti hans við
lesendur og óvíst að hann sé með öllu
ábyggilegur sögumaður. Lesandinn
verður að geta í ýmsar eyður: Hverj-
ar voru „misgerðir klerksins föður
Hrafns við sína nánustu
og hvernig var samband
þeirra feðga? Hvernig er
sambandi Hrafns sjálfs
við ungar stúlkur raun-
verulega háttað? Er
bóndinn á Litlu-Gröf al-
farið sekur?
Gaddavír er látlaus,
hefðbundin, vel skrifuð
skáldsaga sem gefur til-
efni til þess að velta fyrir
sér mannlegu (kyn)eðli
og glæpum gegn börnum
– sifjaspelli og pederastí
– hvernig tekið er á slík-
um glæpum og hversu
vandmeðfarnir þeir eru. Í
stærra samhengi og táknsögulega
fjallar Gaddavír um erfðasyndina,
þjáningu, jafnvel píslarvætti, ein-
semd mannsins og ástleysi.
Eins og má vera nokkuð ljóst af
textanum er Gaddavír að nokkru
leyti byggð á minninu um Hollend-
inginn fljúgandi (með vísunum í óp-
eru Wagners, þriggja þátta) og/eða
Gyðinginn gangandi, en báðir eru
dæmdir til að eigra um jörðina til
dómsdags, vegna synda sinna.
Spurningin er því: Jafngildir af-
hjúpun Hrafns á „gjörðum“ Graf-
arbónda, sem leiðir til „krossfest-
ingar“ síðarnefnda (sbr. stigmata á
höndum hans), háðsglósum Gyðings-
ins til Krists á píslargöngunni? Deyr
Haraldur fyrir eigin syndir eða synd-
ir Hrafns? Fresturinn er ætíð að
renna út hjá Hrafni, rétt eins og hjá
Hollendingnum fljúgandi.
Margt í þessari fjórðu skáldsögu
Sigurjóns Magnússonar er lipurlega
gert og frásögnin yf-
irleitt fumlaus og
markviss. Það örlar á
því að samtöl séu
stirð og kannski helst
þar sem síst skyldi,
svo sem í samtali
Hrafns og Þrúðar í
gamla safnaðarheim-
ilinu, samræðum
þeirra í borginni og
svo í afhjúpunarsen-
unni heima á Litlu-
Gröf, en þessar að-
stæður hljóta að vera
vandmeðfarnar.
Þarna skortir
kannski aðeins upp á
trúverðugleika.
Höfundi tekst með fáum markviss-
um dráttum að skapa hæfilega um-
gjörð og andrúmsloft í sögunni. Það
er ýmist vetur eða haust, hrjóstur og
kuldi. Gaddavír, eins og fyrri skáld-
sögur höfundar, í það minnsta tvær
fyrstu, er fremur myrk og drungaleg
eins og hæfir efninu. Höfundur stillir
óhikað upp sterkum táknum fyrir
freistinguna, syndina, sektina og sem
varða frásögnina og styrkja hana.
Tengsl Hrafns við aðra, sama gild-
ir kannski um alla, haldast svo að
segja uppi á syndinni eða mis-
gjörðum – rétt eins og girðing-
arstaurarnir fyrir ofan prestssetrið
„skakkir og skældir“ sem Hrafn „af-
vandist aldrei að líta á […] sem lif-
andi menn“ en þeir „lafa uppi“ vegna
þess að þeir hanga saman á „sama
kolryðgaða vírnum“.
Freistingar og frestir
BÆKUR
Skáldsaga
Eftir Sigurjón Magnússon. Bjartur. 2006.
147 bls.
Gaddavír
Geir Svansson
Sigurjón Magnússon.
Söngkonan Barbra Streisandlenti í því óskemmtilega atviki
nýlega að drykk var hent í átt til
hennar á miðjum tónleikum þar sem
hún gerði grín að George Bush
Bandaríkjaforseta. Fullu pappaglasi
var hent að söngkonunni uppi á sviði
en það hæfði hana ekki. Streisand
sagði í framhaldi af þessu að hún
byggi í frjálsu landi og að öllum væri
frjálst að tjá skoðanir sínar.
Atriðið þar
sem Streisand
segir ýmislegt
ljótt við Bush-
eftirhermu hefur
reitt áhorfendur
til reiði víðsvegar
í Bandaríkjunum
en Streisand hef-
ur nýhafið tón-
leikaför um landið til styrktar góð-
gerðarmálum.
Talsmaður Streisand segir atriðið
vera grín og hluta af tónleikunum og
að það verði ekki tekið út.
„Fjölmiðlar hafa fjallað svo mikið
um atriðið að það ætti ekki að koma
nokkrum Bush-aðdáanda, sem sækir
tónleika Streisand, á óvart,“ sagði
talsmaður söngkonunnar.
Í atriðinu er Bush-eftirherman
látin segja ýmislegt heimskulegt,
t.d.: „Ég hef áhyggjur af skuldum
þjóðarinnar svo ég er að hugsa um
að selja Kanada.“ Bush er líka látinn
spyrja Streisand hvort hann megi
syngja með henni og hún svarar þá:
„Hvað með lagið Þetta er meira en
nóg?“
Streisand var yfirlýstur stuðn-
ingsmaður John Kerry í forseta-
kosningunum 2004.
Fólk folk@mbl.is