Morgunblaðið - 17.03.2007, Blaðsíða 27

vistvænt
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. MARS 2007 27
LEIÐTOGAR innan Evrópusam-
bandsins ræða nú hvort banna eigi
hefðbundnar ljósaperur í því skyni
að vinna gegn gróðurhúsaáhrifum.
Bannið gæti tekið gildi strax árið
2010, að því er sænska Aftonbladet
greinir frá.
Ástæðan fyrir því að rætt er um
slíkt bann er að hefðbundnar ljósa-
perur vannýta orkuna verulega. Þær
breyta aðeins um 20 prósentum raf-
magnsins sem þær fá í ljós á meðan
sparperur nýta um 80 prósent raf-
magnsins.
Nýlega ákváðu ráðherrar Evrópu-
landanna 27 sem mynda Evrópu-
sambandið að draga úr koltvísýr-
ingslosun um 20 prósent fram til
ársins 2020 og þróa aðferðir við að
nýta endurnýjanlega orku, s.s. sólar-
ljósið og vind. Meðal þeirra sem töl-
uðu hvað ákafast um nauðsyn þess
að banna gömlu ljósaperurnar var
Angela Merkel, kanslari Þýska-
lands. Með því einu að taka upp
sparperur í stað hefðbundinna ljósa-
pera er hægt að draga úr koltvísýr-
ingslosun í Þýskalandi um 6,5 millj-
ónir tonna árlega. Stjórnvöld fleiri
Evrópulanda taka í sama streng en í
Ástralíu og Kaliforníuríki í Banda-
ríkjunum hefur þegar verið ákveðið
að banna hefðbundnar ljósaperur
innan fárra ára.
Umhverfisvænar ljósaperur eru
dýrari en þær hefðbundnu en eru
sagðar borga sig upp á innan við ári
með minni orkunotkun. Þar fyrir ut-
an endast sparperurnar um tíu sinn-
um lengur en hefðbundnar perur. Í
Svíþjóð þarf u.þ.b. 1240 kílóvatt-
stundir árlega til að lýsa upp með-
aleinbýlishús. Sé tíu hefðbundnum
ljósaperum skipt út fyrir sparperur
má spara u.þ.b. 500 kílóvattstundir
árlega.
Íhuga bann við ljósaperum
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Orkusparnaður Þótt sparperurnar séu dýrari borga þær sig á einu ári.
Nokkur góð sparnaðarráð
 Munið eftir að slökkva ljósin þar
sem ekki er verið að nota þau.
 Nota má ljósaskynjara, hreyfisk-
ynjara eða tímastilli á ljósum.
 Skiptið yfir í sparperur. Ein kíló-
vattstund rafmagns dugar til að
sparpera lýsi í 111 klukkustund-
ir. Hefðbundin ljósapera lýsir að-
eins í 25 klukkustundir.
 Jafnvel þótt slökkt sé á ljósum
geta þau tekið til sín rafmagn,
s.s. halogenljós þar sem straum-
breytirinn notar rafmagn. Takið
straumbreytinn úr sambandi eða
tengið við ljósarofann svo að það
slokkni á honum um leið og ljósin
eru slökkt.
 Ef hægt er skiptið halogenljósum
út fyrir sk. LED-perur sem sam-
anstanda af ljósadíóðum og nota
bara brot af orku halogenljós-
anna. Standi til að kaupa halo-
genkastara er klókt að kanna
hvort skipta megi perunum út
fyrir LED-perur.
BÖRN í fjölskyldum þar sem and-
rúmsloftið er stressað fá oftar hita og
sjúkdóma samkvæmt nýrri banda-
rískri rannsókn sem sagt er frá á
norska vísindavefnum forskning.no.
„Niðurstöðurnar komu á óvart en
þær sýna hvernig hægt er að styrkja
heilsu barna,“ segir barnalæknirinn
Mary T. Caserta sem er einn af að-
standendum rannsóknarinnar.
„Börn sem bjuggu á heimili þar
sem stöðug streita ríkti voru oftar
veik en önnur börn. Í rannsókninni
var fylgst með 169 börnum á aldrin-
um 5 til 10 ára yfir þriggja ára tímabil.
Börnin í fjölskyldum sem sögðu að
andrúmsloftið væri stressað áttu 36%
frekar á hættu að fá hita yfir eins árs
tímabil en börn sem ekki bjuggu við
slíkar aðstæður. Þá jókst tíðni önd-
unarfærasjúkdóma um 11%, auk þess
sem börnin fengu einnig oftar eyrna-
bólgur, og maga- og þarmasýkingar.
Foreldrarnir héldu dagbók yfir
heilsufar barna sinna vikulega og
einnig sérstaklega þegar þau veikt-
ust. Þá tóku foreldrar þátt í könnun-
um um streituvalda í lífi sínu sem
voru t.d. atriði eins og atvinnuleysi.
Fjölskyldu-
stress veldur
veikindum
hjá börnum
morgun þar sem
rækjubrauðsneiðar
voru geymdar á venju-
legri hillu án þess, að
um nokkra kælingu
væri að ræða.
Hvernig stendur á
því, að matvælaeft-
irlitið er ekki í svo full-
komnu lagi að það ger-
ist alls ekki að meðferð
matvæla sé ábótavant?
Það er eðlilegt að
gagnrýna framleið-
endur, flutningsaðila
og söluaðila fyrir það,
sem að þeim snýr.
En það er ekki síður
ástæða til að spyrja
hvað matvælaeftirlitið hefur verið að
gera.
Þegar svona mál koma upp spyr
fólk sig hvort það séu kannski fleiri
dæmi um það að eftirlit með mat-
vælaframleiðslu og matvælasölu sé
ekki í lagi. Og það er stóralvarlegt
mál, ef svo er ekki.
Því ber að fagna að Umhverf-
isstofnun hefur flett ofan af þeim
ósóma, sem hér hefur verið á ferð-
inni en Umhverfisstofnun hlýtur að
svara þeirri spurningu hvers vegna
þetta gat gerzt.
Neytendur eiga kröfu á því að fá
svar við því, svo og tryggingu fyrir
því að það gerist ekki aftur.
Það hefur áreið-anlega verið al-
menn skoðun lands-
manna, að eftirliti með
matvælum væri þannig
háttað hérlendis, að
ekki þyrfti að hafa
áhyggjur af því. Neyt-
endur gætu verið vissir
um, að sá matur, sem á
boðstólum væri, hvort
sem væri í hinum
stærri matvöruverzl-
unum eða á minni sölu-
stöðum væri í lagi. Nú
er komið í ljós að svo
er ekki.
Einn þáttur þess
máls, sem skýrt var frá
í Morgunblaðinu sl. fimmtudag og
aftur var fjallað um í gær snýr að
matvælaframleiðendum sjálfum,
sem sumir hverjir hafa ekki gætt
þess að framleiðsluvara þeirra væri
flutt á milli staða með réttum hætti.
Hinn þáttur málsins snýr að þeim,
sem eiga að hafa eftirlit með mat-
vælum. Hvernig stendur á því, að
þetta mál kemur upp nú? Hefur það
fyrirkomulag tíðkazt árum saman
hjá einhverjum framleiðendum, að
þeir hafi sent frá sér matvæli án
þess að þess væri gætt við flutning
að kæling væri í lagi? Og um hvað
hafa flutningsaðilar verið að hugsa?
Víkverji kom á sölustað í gær-








 
  víkverji skrifar | vikverji@mbl.is