Morgunblaðið - 24.06.2007, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ 2007 37
skynsamlegu ákvörðun að kalla jeppasveitina
heim frá norðurhluta Afganistan enda augljóst að
þeir voru í lífshættu.
Nú er það svo að allir, sem sendir eru til starfa á
ófriðarsvæðum, eru í lífshættu en ef og þegar Ís-
lendingar eru sendir á slík svæði er eins gott að
þjóðin öll geri sér grein fyrir um hvað er að ræða
en að ekki hafi verið pukrast með málið, jafnvel á
þann hátt að stjórnmálamennirnir sjálfir hafi ekki
vitað hvað var að gerast í raun.
Þetta eru tvö dæmi um viðleitni íslenzkra
stjórnvalda til þess að mæta auknum kröfum ann-
arra aðildarríkja Atlantshafsbandalagsins um
annars konar framlög okkar til starfsemi banda-
lagsins en fólust í hernaðarlegri þýðingu landsins
og aðstöðu hér á tímum kalda stríðsins.
Þessi nýju viðhorf innan Atlantshafsbandalags-
ins hafa aldrei verið rædd nema að mjög takmörk-
uðu leyti en tímabært að það sé gert. Og æskilegt
að fulltrúi samræðustjórnmálanna, sem nú situr í
stól utanríkisráðherra, beiti sér fyrir því að svo
verði.
Í stuttu máli má segja að krafan til okkar Ís-
lendinga á vettvangi bandalagsins sé bæði um
meiri peninga og meiri mannskap til margvíslegra
starfa.
Við erum orðin ein af ríkustu þjóðum heims og
ættum því að geta lagt einhverja fjármuni af
mörkum þótt ganga megi út frá því sem vísu að
það muni standa í mörgum Íslendingum að leggja
fram peninga í þeim mæli sem ritstjóri Blaðsins
benti á í gær, föstudag, að aðrar þjóðir legðu fram,
hvort sem um væri að ræða 22 milljarða eða 17
milljarða.
Stóra spurningin fyrir okkur hlýtur hins vegar
að vera sú í hve ríkum mæli við erum tilbúnir að
senda fólk til starfa á ófriðarsvæðum á vegum
Atlantshafsbandalagsins eins og t.d. til Afganist-
an, þar sem átök eru nú harðnandi. Auðvitað er
þetta á valdi hvers og eins sem gefst kostur á að
fara til slíkra starfa. Fyrir nokkrum vikum vökn-
uðu spurningar um þessi störf þegar skýrt var frá
því að Íslendingur færi til starfa á svonefndu
grænu svæði í Bagdað í Írak. Fullyrt var að engin
hætta væri á ferðum á því svæði. Skömmu seinna
urðu miklar sprengingar þar og í ljós kom að upp-
reisnarmenn í Írak höfðu komizt þar inn þrátt fyr-
ir að svæðið ætti að vera alveg öruggt.
Það getur enginn ákveðið fyrir annan hvort sá
hinn sami eigi að leggja líf sitt í hættu. Það á hann
við sjálfan sig og sína fjölskyldu. En þess vegna
m.a. má það ekki gerast að lagður sé þrýstingur á
fólk að fara til slíkra starfa sem hefur gerzt. En
það er nauðsynlegt að fram fari umræður um það
hér á landi hvort við Íslendingar erum tilbúnir að
bjóða fólki upp á þann kost að fara til starfa á
ófriðarsvæðum sem geta leitt til þess að viðkom-
andi sé í lífshættu.
Þjóðin öll verður að vera sér meðvitandi um að í
þeirri ákvörðun að greiða aðgangseyri að Atlants-
hafsbandalaginu með því að leggja ekki bara fram
meiri peninga heldur líka mannskap til starfa á
ófriðarsvæðum erum við að breyta um stefnu,
marka nýja stefnu. Landsmenn verða að gera sér
grein fyrir að það er ekki víst að allir komi lifandi
heim úr slíkum ferðum.
Aðrir kostir?
M
orgunblaðið hefur almennt ver-
ið þeirrar skoðunar að fjár-
munum okkar Íslendinga og
sérfræðilegri þekkingu ein-
staklinga á ýmsum sviðum
væri betur varið til þess að
veita fólki í þróunarlöndum annars konar hjálp en
felst í óbeinni þátttöku í hernaðaraðgerðum
NATÓ hér og þar um heiminn. Valgerður Sverr-
isdóttur, varaformaður Framsóknarflokksins,
lagði sína lóð á þá vogarskál þann tíma sem hún
gegndi starfi utanríkisráðherra.
Vandi okkar er hins vegar sá að við erum eitt af
aðildarríkjum Atlantshafsbandalagsins. Við höf-
um hagsmuni af því okkar eigin öryggis vegna að
vera áfram aðilar að bandalaginu. Áður nutum við
öryggiskerfis bandalagsins vegna þess framlags
okkar að veita Bandaríkjamönnum aðstöðu á
Keflavíkurflugvelli. Nú er það framlag ekki lengur
til staðar.
Hvað leggjum við þá af mörkum til Atlantshafs-
bandalagsins í staðinn fyrir það öryggi sem við
njótum vegna aðildar að því? Er annarra kosta
völ? Getum við greitt aðgangseyri með einhverj-
um öðrum hætti en þeim að senda Íslendinga til
starfa á ófriðarsvæðum og leggja þá þar með í lífs-
hættu? Getum við einir aðildarríkja Atlantshafs-
bandalagsins komist upp með að leggja okkar fólk
ekki í lífshættu á sama tíma og öll önnur aðildar-
ríki bandalagsins gera það?
Þessum spurningum verðum við að svara. Við
verðum að ræða þessi mál fyrir opnum tjöldum.
Við verðum að gefa þjóðinni allri kost á að taka
þátt í þeim umræðum. Stjórnvöld verða að leggja
spilin á borð og upplýsa fólk um hverra kosta er
völ.
Þær spurningar, sem hér hefur verið varpað
fram eru einhverjar þær mikilvægustu, sem við
stöndum nú frammi fyrir í utanríkismálum okkar.
Önnur mál eru hjóm eitt miðað við þetta mál,
hvort sem um er að ræða kostnaðarsamt framboð
okkar til Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna eða
metnað og löngun utanríkisráðherra okkar til að
stilla til friðar í Mið-Austurlöndum.
Hvorki núverandi ríkisstjórn né fyrri ríkis-
stjórn hafa sett eða settu þetta mál á dagskrá.
Hvers vegna ekki? Er ríkisstjórnin þeirrar skoð-
unar að hún geti vikið sér undan því að taka af-
stöðu? Heldur ríkisstjórnin að hún komizt upp
með gagnvart almenningi í landinu að ræða þessi
mál ekki opið? Því verður tæpast trúað.
Þess vegna er kominn tími til að forystumenn
ríkisstjórnarinnar, Geir H. Haarde og Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir, taki þessi veigamiklu mál til
umræðu.
Á hvaða forsendum byggist aðild okkar að
Atlantshafsbandalaginu þegar horft er til fram-
tíðar?
»En nú eru breyttir tímar. Lega landsins hefur ekki sömuhernaðarlega þýðingu og áður. Það dugar ekki lengur að
benda á að Ísland hafi slíka þýðingu fyrir önnur aðildarríki
bandalagsins. Önnur aðildarríki bandalagsins spyrja hvert
framlag okkar sé. Og allt í einu stöndum við frammi fyrir því að
svara þeirri spurningu.
rbréf
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Á golfmótinu Arctic Open aðfaranótt laugardags.