Morgunblaðið - 30.12.2007, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. DESEMBER 2007 45
RITDEILUR hafa staðið á síðum
Morgunblaðsins sl. vikur um hvað
gerðist á barnaheimili sem ríkið rak
á 6., 7. og 8. áratug síðustu aldar.
Þessi skrif hafa valdið mér sorg.
Mér hefur fundist mjög erfitt að
horfa upp á ein-
staklinga sem vist-
uðust á þessu barna-
heimili þurfa að þola
móðganir og aðdrótt-
anir þeirra sem þegar
hafa brotið nóg gegn
þeim. Ég spyr sjálfa
mig aftur og aftur:
hvers vegna skyldu
þau vera að ljúga?
Hvers vegna skyldu
fullorðnir ein-
staklingar taka allt í
einu upp á því einn
góðan veðurdag bara si
svona að fara að ljúga voðaverkum
upp á gamalmenni? Hvers vegna
skyldu þau skálda sögur um slæma
meðferð á barnaheimili í bernsku?
Og hvers vegna þegir ríkisstjórn
þessa lands þunnu hljóði um hvert
verði áframhald á rannsókn máls-
ins?
Það var ríkisstjórn Íslands sem
bar ábyrgð á því hvernig farið var
með börn á barnaheimilum sem rek-
in voru á þessu tíma. Hver ætlar að
axla ábyrgðina? Jú, málið var sett í
nefnd. Nefndin byrjaði á því að
rannsaka starfsemi Breiðavík-
urheimilisins, og á svo að skila áliti
um hvort rannsaka þurfi starfsemi
annarra heimila sem rekin voru á
þessum tíma. Hvers konar vinnu-
brögð eru þetta eiginlega? Fólk
kemur fram og segir frá voðaverk-
um sem framin voru á ábyrgð ís-
lenska ríkisins og ríkisstjórnin er
ekki viss um hvort það þurfi að
rannsaka slíka atburði. Okkur börn-
unum var komið þarna fyrir gegn
vilja okkar langflestra og áttum eng-
an kost annan. En barnavernd-
arnefndir þess tíma töldu að ekki
væri vænlegt að við værum heima
hjá okkur. En þegar á barnaheimilin
kom tók ekkert betra við.
Hvers vegna þagði ég árum sam-
an? Jú, ég þagði vegna þess að
skömmin var svo mikil vegna þess-
arar vistunar. Skömmin var svo
mikil yfir hvernig heimilisaðstæð-
urnar voru. Í mörg, mörg ár faldi ég
þessar staðreyndir. Ég fór upp á
Þjóðarbókhlöðu 1995 til þess að
skoða miðopnu tímaritsins Vikunnar
árið 1960. Yfirskrift greinarinnar er
feitletruð: „Munaðarleysingjar“ og
þar er mynd af mér. En þar er líka
mynd af fleiri börnum. Börnum á
Silungapolli og börnum í Reykjahlíð.
Opinberar myndir af okkur. Og
greinin fjallar frjálslega um að-
stæður okkur og einnig er því lýst
hve áfjáð börnin voru í að fá að fara
með ljósmyndara og blaðamanni,
bláókunnugu fólki. Hvernig leið mér
þegar ég skoðaði þessar myndir? Ég
fann fyrir niðurlægingu og skömm.
Ég fann líka fyrir reiði vegna þess
að þessi mynd er
dæmigerð um það virð-
ingarleysi sem fylgdi
því að búa við slíkar að-
stæður. Ég læddist út
úr Þjóðarbókhlöðunni.
Í vor, í kjölfar fjöl-
miðlaumræðunnar
miklu eru stofnuð sam-
tök. Breiðavík-
ursamtökin, ekki voru
allir sáttir við nafnið
þar á meðal ég og
finnst mér það ein-
skorða bæði fortíð og
framtíð við einn stað.
Og talandi um Breiðavík-
ursamtökin, á heimasíðu Breiðavík-
ursamtakanna er því miður farið
með rangt mál þar sem fullyrt er í
umfjöllun um barnaheimilin, að að-
búnaður í Reykjahlíð í Mosfellsdal
hafi verið til fyrirmyndar. Því fer
nefnilega víðsfjarri. Auðvitað getur
verið að höfundi greinarinnar hafi
liðið vel þar, en svo var ekki um mig
og fleiri. Forstöðukona þessa heim-
ilis, Sigríður María Jónsdóttir átti
vin, hann Ara sem var tíður gestur
hjá henni árið sem ég dvaldi þar.
Þegar Ari var í heimsókn var mikill
viðbúnaður hjá okkur stelpunum,
alla vega í mínu herbergi og þar vor-
um við fjórar. Við sváfum með axla-
bönd og belti á náttbuxunum. Ari
var fullur og gat komið í nótt. Einn
maður sem dvaldi sem barn á
Reykjahlíð sagði mér að hann hefði
séð Ara með fingurna uppi í sköpum
lítillar stúlku. Og unglingsstelp-
urnar sem þarna voru, gátu verið
erfiðar. Þær vantaði stundum sígar-
ettur og brennivín og þá vorum við
yngri stelpurnar gerðar út af örk-
inni á nóttunni til að stela frá fóstr-
unum. Ef maður hlýddi ekki fékk
maður að kenna á því. Þær voru það
stórar og valdamiklar í þá daga að
ekki tjónkaði að malda í móinn. Það
var erfið reynsla að sjá fullyrð-
inguna um fyrirmyndaraðbúnað í
Reykjahlíð.
Vissulega var reynsla barna mis-
jöfn af barnaheimilunum. En ég veit
að ég kunni ekki við Sigríði for-
stöðukonu á Reykjahlíð. Ég var
hrædd við skapofsann í henni þegar
við vöktum hana eldsnemma af því
okkur vantaði miða í rútuna til þess
að komast í Varmárskóla. Kannski
kunni ég ekki við hana vegna þess
að hún niðurlægði mömmu í minni
áheyrn. Kannski vildi ég aldrei þýð-
ast hana. Ég veit það ekki en hins
vegar fann ég lengi fyrir ótta þegar
ég minntist hennar. En hitt veit ég,
að sú barátta sem ég stóð í sem
barn, að vera hirt hvar sem til mín
náðist af barnaverndarnefnd og flutt
á barnaheimili; að vera fjarvistum
við mömmu, stundum í heilt ár án
þess að sjá hana og vita ekki hvers
vegna, og að vera vistuð á fóstur-
heimili þar sem einn maður í fjöl-
skyldunni beitti mig grófu kynferð-
isáreiti, hefur markað djúp spor í
mína sál. Ég var aldrei spurð. Eng-
inn virtist hirða neitt um vilja minn
né líðan. Ég var meðhöndluð af
barnaverndaryfirvöldum eins og
viljalaust verkfæri og allt á ábyrgð
stjórnvalda. Ég get sagt þetta vegna
þess að ég á barnaverndarskýrslur
máli mínu til sönnunar. Allar ráð-
stafanir sem viðhafðar voru, voru án
nokkurs samráðs við mig. Í þessum
skýrslum er ekki stakt orð um líðan
mína, viðbrögð eða vilja. Það mætti
halda að ég hefði verið dauð. Enda
veit ég að ég dó andlegum dauða í
gegnum þetta ferli.
Og nú fylgist ég með baráttu
þeirra sem dvöldust að Kumb-
aravogi og finn til með þeim. Sá sem
bar ábyrgð á rekstri heimilisins að
Kumbaravogi berst nú um á hæl og
hnakka. Hann ætlar sko að þagga
niður í þeim. Það undarlega er að
allir málsvarsmenn hans eru skyld-
menni hans eða honum tengdir. Í
Morgunblaðinu s.l. sunnudag svar-
aði kona sem vinnur ábyrgðarstörf á
Kumbaravogi, elliheimili sem rekið
er af fjölskyldunni. Hún var innan
við fjögurra ára síðasta árið sem ein-
hver af þessum einstaklingum vist-
uðust þarna. Mér finnst þetta ljótur
leikur. Og ég upplifi endurtekningu
á fortíðinni. Orð okkar skipta engu
máli. Það sem gerðist skiptir engu
máli. Kannski þóknast Spano-
nefndinni að skoða rekstur fleiri
heimila, kannski ekki. Líklega telur
forsætisráðherra að friðþæging-
arverkið hafi verið unnið með rann-
sókn á starfsemi Breiðavíkurheim-
ilisins. Nú er þetta orðið gott. Ekki
orð um þetta meir, ekki fleiri orð um
það sem gerðist.
Jólin eru mörgum erfiður tími. Ég
man eftir því að í Reykjahlíð fengum
við pakka frá Kananum og þar var
nógur matur á borðum. En ég hafði
hvorki lyst á matnum né pökkunum.
Ég gaf dúkkuna sem ég fékk. Vildi
ekki eiga neitt sem minnti mig á
þennan stað. Vildi bara fá að vera
hjá mömmu.
Það er komið að lokum þessarar
greinar. Ég hvet ríkisstjórn þessa
lands til að láta rannsaka starfsemi
allra barnaheimilanna. Það er nauð-
synlegt að gera þennan tíma upp og
læra af þeim mistökum sem áttu sér
stað, í störfum barnaverndarnefnda
og á þessum barnaheimilum. Það
voru fleiri barnaheimili en Breiða-
vík. Enn þann dag í dag er fjöldinn
allur af börnum í þeirri stöðu að
geta ekki dvalið heima hjá sér, og
því er nauðsynlegt að stigið sé með
gætni, virðingu og kærleika til jarð-
ar, þegar mál þeirra koma inn á
borð barnaverndarnefnda. Staða
þeirra er sérstaklega viðkvæm
vegna þess að þau eru svipt þeirri
vernd sem fjölskyldan veitir og fáir
eru eins varnarlausir í þessum heimi
og einmitt munaðarlaus börn. Lát-
um söguna ekki endurtaka sig.
Réttur munaðarlausra barna í fortíð og nútíð
Rósa Ólöf Ólafíudóttir segir
frá vist sinni á fósturheimilum » Í þessum skýrslumer ekki stakt orð um
líðan mína, viðbrögð eða
vilja. Það mætti halda
að ég hefði verið dauð.
Enda veit ég að ég dó
andlegum dauða í gegn-
um þetta ferli.
Rósa Ólöf Ólafíudóttir
Höfundur er hjúkrunarfræðingur og
var vistuð að Elliðahvammi, Sil-
ungapolli, Reykjahlíð, Hlaðgerðarkoti
og á fósturheimili með hléum frá 3ja
mánaða til 13 ára aldurs.
MORGUNBLAÐIÐ er með í
notkun móttökukerfi fyrir að-
sendar greinar. Formið er að
finna ofarlega á forsíðu fréttave-
fjarins mbl.is undir liðnum
„Senda inn efni“. Ekki er lengur
tekið við greinum sem sendar eru
í tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er
notað þarf notandinn að skrá sig
inn í kerfið með kennitölu, nafni
og netfangi, sem fyllt er út í þar til
gerða reiti. Næst þegar kerfið er
notað er nóg að slá inn netfang og
lykilorð og er þá notandasvæðið
virkt.
Ekki er hægt að senda inn
lengri grein en sem nemur þeirri
hámarkslengd sem gefin er upp
fyrir hvern efnisþátt.
Þeir, sem hafa hug á að senda
blaðinu greinar í umræðuna eða
minningargreinar, eru vinsamleg-
ast beðnir að nota þetta kerfi.
Nánari upplýsingar gefur starfs-
fólk greinadeildar.
Móttökukerfi
aðsendra greina
Kári Fanndal Guðbrandsson,
Sigrún Sigurpálsdóttir,
lögg. fasteignasali.
TRAUST
ÞJÓNUSTA
Í ÁRATUGI
GLÆSILEGT PARHÚS - HÓLMATÚN, ÁLFTANES
Húsið er hæð og hluti í risi, samt. 190,3 fm með innbyggðum
bílskúr. Glæsilegt og fallega innréttað hús. Þrjú svefnher-
bergi en geta verið fjögur. Verð: 48,4 millj.
S. 562 1200 F. 562 1251
Atvinnuhúsnæði til leigu/sölu
Grensásvegur – Reykjavík
Heilt hús á horni Grensásvegar og Fellsmúla
Vandað og vel staðsett 1.440 fm skrifstofuhúsnæði.
Um er að ræða heila húseign á 4 hæðum með lyftu.
Eignin skiptist í fjölmörg skrifstofuherbergi, opin vinnu-
rými, kaffistofur, snyrtingar og skjalageymslur.
Tilbúið til afhendingar strax. Næg bílastæði; 8 í bíla-
geymslu og 26 á steyptum palli við húsið.
Samtals 33 bílastæði fylgja þessari eign.
Húsið hefur mikið auglýsingagildi.
Laust til afhendingar strax.
Upplýsingar veitir Karl í síma 892 0160 eða á karl@kirkjuhvoll.com • Fasteignafélagið Kirkjuhvoll ehf.