Morgunblaðið - 03.01.2008, Blaðsíða 6

6 FIMMTUDAGUR 3. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Jóhönnu Maríu Vilhelmsdóttur
jmv@mbl.is
„ÁTAKIÐ hefur gengið vel, það eru
breyttir tímar og reykleysi þykir nú-
orðið sjálfsagt mál. Vissulega er ein-
hver hluti sjúk-
linga og starfs-
manna sem enn
reykir, en það er
mikill minni-
hluti,“ segir Dóra
Lúðvíksdóttir,
sérfræðingur í
lungna- og of-
næmislækning-
um og formaður
starfshóps um
reykingar sjúk-
linga á Landspít-
ala. Reykleysisá-
tak hefur farið
fram á Landspít-
ala háskóla-
sjúkrahúsi (LSH)
frá árinu 2006.
Frá 1. janúar
2007 hefur spítal-
inn verið reyklaus
vinnustaður.
Sjúkrahúsið hefur haldið reykleys-
isnámskeið og hefur fjöldi deilda
fengið viðurkenningu reykleysinu til
staðfestingar.
Fræðsla og aðstoð
Síðustu reykherbergjum sjúk-
linga á LSH var lokað í gærmorgun
á Grensási og Landakoti. Dóra segir
að lokunum reykherbergja spítalans
fylgi aukin fræðsla. „Í fyrra fengum
við til okkar breskan hjúkrunarfræð-
ing, sem er sérfræðingur í tóbaks-
vörnum, og hann fræddi starfsfólk
okkar um reykleysissamtöl við sjúk-
linga.“ Einnig sé boðið upp á lyf til að
draga úr nikótínfíkn meðan á sjúkra-
húsdvölinni stendur.
Dóra segir málefni geðdeilda spít-
alans stærri og flóknari og þarfnist
betri undirbúnings, ekki standi til að
loka reykherbergjum þar í bráð.
„Samkvæmt vinnuverndarlögum er
okkur þó skylt að hafa hreint loft á
vinnustaðnum og nú er unnið að því
að koma upp reykingaaðstöðu á lóð-
inni,“ segir Dóra og á þar sérstak-
lega við Klepp.
Sérúrræði á geðsviði
Rakel Valdimarsdóttir, hjúkrun-
arfræðingur og verkefnastjóri á
geðsviði LSH, er einnig í starfshópn-
um. Hún segir að stofnuð hafi verið
nefnd sem þegar hafi skilað áliti til
sviðsstjóra vegna geðsviðsins. „80-
90% sjúklinga geðsviðs reykja og
staðan þar er því allt önnur en ann-
arra sviða spítalans. Sérstök með-
ferðaráætlun verður notuð á geð-
sviðinu og hægar farið í málin,“ segir
Rakel.
Hún segir nýja strauma í tóbaks-
vörnum ráða ferðinni á LSH. Mark-
miðið sé að upplýsa og hjálpa sjúk-
lingunum. „Við bönnum ekki fólki að
reykja heldur viljum upplýsa, fræða
og hjálpa. Fólk tekur sjálft ákvörðun
um hvort það vill hætta, en við veit-
um aðstoð á meðan það liggur inni,“
segir Rakel.
Hún segir viðbrögð sjúklinga við
reykleysisátakinu misjöfn. „Fólk er
yfirleitt mjög duglegt og sýnir þessu
skilning, það er alltaf einn og einn
sem þarf að fara út að reykja,“ segir
Rakel. Fólki sé þá vísað út fyrir í
hæfilega fjarlægð frá inngangi.
Reykaðstöðu sjúk-
linga á LSH lokað
Geðsvið hlýtur sérmeðferð og þar verður lokað í áföngum
Í HNOTSKURN
»Á www.reyklaus.is er hægt að nálgast upplýsingar um leiðir til aðhætta að reykja eða nota annað tóbak.
»Reyksíminn 8006030 veitir ókeypis aðstoð á milli 17 og 20 á virkumdögum. Hægt er að senda tölvupóst á 8006030@heilthing.is og panta
persónulega símaráðgjöf.
Morgunblaðið/ÞÖK
Dóra Lúðvíksdóttir
Rakel
Valdimarsdóttir
VINDHVIÐUR
mældust 84 og 85
metrar á sek-
úndu á endur-
varpsstöðinni á
Skálafelli 30. des-
ember og 83 m/
sek. daginn eftir.
Trausti Jónsson,
veðurfræðingur á
Veðurstofu Ís-
lands, segir að ekki sé að marka
þessar mælingar, því rafmagnstrufl-
anir hafi haft áhrif á þær. Nær 13
ára vindhviðumetið stendur því enn.
Hvassast á Gagnheiðarhnjúki
Mesta mælda vindhviða á landinu,
74,2 m/sek., mældist á Gagnheiðar-
hnjúki 16. janúar 1995. Miklar hvið-
ur voru í suðaustanáttinni skömmu
fyrir áramót og víða hvasst. Tölur
frá Skálafelli bentu til þess að vind-
hviðumetið væri fallið en eins og
Trausti bendir á truflaði ísing mæl-
ingarnar og því hafi metið ekki fall-
ið, þó tölurnar hafi í fyrstu bent til
þess.
Einar Sveinbjörnsson veðurfræð-
ingur segir á Veðurvaktinni, blogg-
vef sínum, að suðaustanáttin sé al-
ræmd á Skálafelli og lögun fjallsins
eigi mikinn þátt í því.
Skömmu eftir að fyrrnefndar
mælingar birtust sagði Einar á vef
sínum að þær væru ekki trúverð-
ugar, sérstaklega ef litið væri til
þess hvað vindáttarmælirinn „dans-
aði“ mikið.
Vindhviðu-
metið
stendur
Trausti Jónsson
Ísing truflaði mæl-
ingar á Skálafelli
GUFUSTREYMI hefur aukist á
Reykjanesi og því hyggst Hitaveita
Suðurnesja tappa gufunni af með því
að stefnubora tvær gufuholur innan
svæðisins. Með borununum er leitast
við að hafa stjórn á yfirborðsvirkni
gufusvæðisins þannig að eðlileg
virkni þess og ásýnd verði sem næst
því sem hún var áður en virkjun
hófst, að sögn Alberts Albertssonar,
aðstoðarforstjóra HS.
Skipulagsstofnun segir „að fyrir-
hugaðar boranir séu líklegar til að
hafa jákvæð áhrif á jarðhitasvæðið
og komi til með að draga úr þeim nið-
urdrætti sem hefur átt sér stað á
svæðinu frá því að vinnsla hófst.
Jafnframt telur Skipulagsstofnun já-
kvætt að með þessu verði reynt að
færa yfirborðsvirkni á svæðinu til
fyrri vegar.“
Gufan nýtt
Þegar orku er tappað af á háhita-
svæðum lækkar þrýstingurinn.
Minni þrýstingur veldur því að það
verður meiri suða og þá streymir
meiri gufa upp í áttina að yfirborð-
inu. Hverasvæði á háhitasvæðum
myndast yfirleitt þannig að gufa af
miklu dýpi hitar upp grunnvatnið
næst yfirborðinu. Það er vatnið sem
sýður. Albert Albertsson áréttar að
þegar þrýstingur lækki á svæðinu
fari að sjóða í því og gufa myndist
efst, rétt eins og hafi gerst í Svarts-
engi. Þessi gufa leiti upp um glufur
og veilur í efstu jarðlögunum og upp
til yfirborðs. Gunnuhverssvæðið hafi
orðið til vegna þessa og áður en
virkjanir hófust á svæðinu.
Albert Albertsson segir að fyrir-
hugað sé að stefnubora tvær gufu-
holur í átt að hverasvæðinu, sem
kennt hefur verið við Gunnuhver.
Við það aukist gufumyndunin á
svæðinu og það verði því sprækara
fyrir vikið. Við vinnslu jarðhitasvæð-
isins vegna Reykjanesvirkjunar hafi
yfirborðsvirkni hverasvæðisins auk-
ist til muna og því sé gripið til þess
ráðs að bora í átt að svæðinu og
tappa af því hluta þeirra gufu, sem
nú leiti til yfirborðs. Þannig megi
reyna að halda svæðinu sem næst því
horfi sem það hafi verið í fyrir virkj-
un.
Dregið úr heildarúttekt
Albert bendir á að þar sem gufa sé
mun orkuríkari en djúpvökvi jarð-
hitageymisins þá megi með notkun
hennar draga úr heildarupptekt
svæðisins. Auðlindin sé betur nýtt
með þessu og sé þetta fyrirkomulag
það sama og hafi verið viðhaft í
Svartsengi um áratuga skeið.
Holurnar tvær verða stefnuborað-
ar frá borplönum, sem til staðar eru
og þeim stefnt í átt að gufusvæðinu.
Fyrst verður farið um 400 m lóðrétt
niður og síðan stefnt af leið og í átt að
þessu meinta uppstreymi, um 1.000
m. Albert segir að athafnasvæði bors
og holutoppar gufuholnanna verði á
þegar röskuðu svæði, sem sé inni á
skilgreindu og samþykktu iðnaðar-
svæði.
Jarðhitanýting á svæðinu hefur
aukið gufuþrýstinginn og Guðmund-
ur Friðleifsson, jarðfræðingur hjá
Hitaveitu Suðurnesja, bendir einnig
á að gufustreymi geti átt sér nátt-
úrulegar orsakir. Í því sambandi
nefnir hann að stóraukið gufuút-
streymi á hverasvæðinu við Gunnu-
hver hafi verið í kjölfarið á stórum
jarðskjálftum.
Stefnt að ásýnd
fyrir virkjun
með borunum
SPRUNGUR sem eru skammt frá göngustíg á
Þingvöllum geta verið mjög varasamar, sér-
staklega þegar þær eru hálfhuldar af snjó. Þetta
segir Jón Arnarsson, sem sendi Morgunblaðinu
meðfylgjandi myndir af sprungu við göngustíginn
skammt frá göngubrúnni við Peningagjána á
Þingvöllum. Jón bendir á að ekkert hafi verið að-
hafst á þessum stað til að koma í veg fyrir að fólk,
sem þarna er á ferð, geti hrasað ofan í sprungu ef
farið er út fyrir stíginn.
Gjár og sprungur eru víða á svæðinu en Jón
bendir á að þarna liggi göngustígurinn mjög ná-
lægt djúpum sprungum sem séu sérstaklega vara-
samar. Ef börn hlaupi þar um geti þau hæglega
lent ofan í sprungu ef þau fara út af stígnum. Eng-
inn búnaður sé til staðar sem hægt sé að grípa til
svo að ná megi barni upp úr.
Jón segist hafa verið þarna á ferð síðastliðið
sumar og ákveðið að taka myndir af sprungunum
og senda þær til starfsmanna þjóðgarðsins. Hann
kveðst hafa fengið þau svör að það ætti að laga
þetta en þegar hann hafi svo gengið þarna um á
nýjan leik núna milli jóla og nýárs hafi hann ekki
séð nein merki þess að eitthvað hafi verið bætt úr
þessu.
„Þetta er djúp sprunga og hvassar brúnir eru
þarna en ekkert til staðar sem mætti grípa til ef
ná þyrfti einhverjum þarna upp. Það mætti til
dæmis setja grind yfir sprungurnar,“ segir Jón.
Fyllt upp í sprungur og holur
Sigurður K. Oddsson þjóðgarðsvörður segir að
margvíslegar ráðstafanir hafi verið gerðar til að
auka öryggi á Þingvallasvæðinu og fylla upp í hol-
ur og sprungur í hrauninu. Hann segist ekki hafa
séð ábendingu um þessa sprungu en kveðst fagna
öllum ábendingum af þessu tagi og þetta verði
skoðað. Sennilega séu þessar sprungur á Spöng-
inni. „Við höfum sett grjót í sprungur á þessu
svæði,“ segir hann. Sigurður bendir á að eftir að
smíðaður var pallur á Hakinu fari fólk síður út
fyrir göngustígana, en sett voru upp handrið til að
koma í veg fyrir að fólk færi út af merktri göngu-
leið.
Þjóðgarðurinn á Þingvöllum er sem kunnugt er
einn fjölmennasti viðkomustaður ferðamanna á
Íslandi og koma nú árlega allt að 400 þúsund
manns á svæðið. Þrátt fyrir þennan fjölda er ekki
er vitað til að alvarleg slys hafi orðið á þessum
stöðum. Víða leynast gjár og sprungur á svæðinu
og gilda sérstakar umgengnisreglur fyrir þjóð-
garðinn þar sem brýnt er fyrir gestum að fara
ávallt varlega og gæta sérstaklega að börnum.
Sprunga við göngustíg á Þing-
völlum getur verið varasöm
Nálægt 400 þúsund
manns leggja leið sína
um þjóðgarðinn á ári
Ljósmynd/Jón Arnarsson
Sprunga Jón tók myndir af sprungunni í sumar
og sendi starfsmönnum þjóðgarðsins.
Ljósmynd/Jón Arnarsson
Vetrarríki Erfitt getur verið að sjá sprunguna
þegar snjór umlykur hana að miklu leyti.