Morgunblaðið - 04.05.2008, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 4. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ



   

      
 
    
 
 
 

 !  
 
" #
 
  $  
 %  $$
 &'( 




)*% 
) 
+ % *% 
  $ '%,(  
" #

  


- %    
 )  %
  


!  
.   


.  /   !  

  
  
 
00"0'
   


.  
       
 

02
   
 
 

)* 
  $ ,&%,(  
" #
 
 

.   )* 

 

)*
 
 .  




 3! %)* .  %    4
!

 

 ! 5    ! 

  

6 .     ,7#   

.  %*8   ) 
 

#
  
   
1
 
      ! 

.  
    
  
 

 
 )* !   
  !

  9$
 
)*0:( 
 

. 

;<
 ::(
  

  
 ! )*% 
 .   "# 

 !  

  
  ! 

)/  1
   

##  



 

  

  =  $ % 



## 1 =  $

!

#  
    
 ,>(

  

  


ópska efnahagssvæðinu, sem eru al-
mennt í gildi innan Evrópska efna-
hagssvæðisins, stönguðust á við lög
um stórar eldri fyrirtækja-
samsteypur í Hollandi. Þar má segja
að gamli og nýi tíminn hafi mæst.
Í lögunum felst að stjórn sam-
steypu, sem kosin er á aðalfundi, hafi
aðeins neitunarvald. Framkvæmda-
stjórn stýri félaginu og móti stefn-
una, sem sé samþykkt eða ekki af
stjórn félagsins, en stjórnin hafi ekki
jákvætt vald til þess að leggja til og
ákveða framtíðarskipulag félagsins.
„Vogunarsjóðirnir voru ekki til-
búnir að fallast á að lögin væru með
þessum hætti, því eigendurnir hlytu
að ráða ferðinni, og upphófust því
harðar deilur,“ segir Árni Oddur.
„Þeir kröfðust uppskiptingar vegna
óhagstæðrar fjármagnsskipunar fé-
lagsins, sem var einungis eigið fé og
engar skuldir, og töldu að samlegðin
væri meiri með Marel en flug-
vélaþjónustudeild fyrir Stork Food
Systems.“
Þar mættust stálin stinn. Fram-
kvæmdastjórn Stork-samsteyp-
unnar og verkalýðshreyfingin höfðu
áhuga á að reka áfram stórfyrir-
tækjasamsteypu í Hollandi. Og deil-
urnar mögnuðust enn þegar fram-
kvæmdastjórnin sakaði vogunar-
sjóðina um að hafa brotið lög við
kaup á bréfum félagsins og ekki virt
tilkynningaskyldu til Kauphallar.
Á móti sögðu vogunarsjóðirnir að
stjórnendur félagsins hefðu brotið
gegn nýsamþykktum leiðbeinandi
tilmælum um stjórnarhætti fyrir-
tækja. Þeir lögðu það til við hlut-
hafafund að skipta upp samsteyp-
unni, sem var samþykkt með 90%
atkvæða, en framkvæmdastjórnin
sagði það engu breyta því hún færi
með vald félagsins.
„Super three“
Í Hollandi er hefð fyrir því að
skipa viðskiptadómstól í slíkum deil-
um þar sem ferlið er eins og í gerð-
ardómi, og menn hlíta yfirleitt úr-
skurðum dómstólsins. Dómstóllinn
greip inn í með því að taka atkvæðin
af vogunarsjóðunum tímabundið,
ávítti framkvæmdastjórnina fyrir
stjórnarhætti sína og skipaði þrjá
aukamenn í stjórn Stork-samsteyp-
unnar, sem áttu að hafa úrslitaáhrif
á framtíðarskipan félagsins.
Stjórnarmennirnir voru þrír af
valdamestu mönnum landsins. Fyrst
má nefna Wim Kok, fyrrverandi for-
sætisráðherra landsins í átta ár fyrir
Sósíalistaflokkinn og áður formann
verkalýðshreyfingarinnar á lands-
vísu, sem átti sæti í stjórn Shell,
TPG Post og KLM. Annar var Cees
van Lede, fyrrverandi forstjóri Akzo
Nobel, sem var stjórnarformaður
Heineken, og átti sæti í stjórnum
Reed Elsevier, Philips og Akzo No-
bel. Loks Dudley Eustace, fyrrver-
andi fjármálastjóri Philips og Ahold,
sem sat í stjórn Aegon.
Margir voru á því að gamli tíminn
í viðskiptalífinu kæmi vel út úr þess-
ari ráðstöfun, Cees van Lede hafði
sagst styðja stefnu Vollebregt, for-
stjóra Stork, í viðtali við Finacieele
Dagblad í október 2006, og Wim Kok
hafði talað gegn vogunarsjóðum. Á
hinn bóginn var talað um að vog-
unarsjóðirnir ættu hauk í horni í
„Englendingnum“ Dudley Eustace.
Wim Kok og Cees van Lede eru úr
„innri hring“ hollensks viðskiptalífs
að því er fram kom hjá hollenskum
fjölmiðlamönnum sem kemur alltaf
aftur inn í myndina. Á einum stað er
sagt að aldrei sé talað illa um Wim
Kok í fjölmiðlum, slík séu áhrif hans.
Hann var sagður tregur til að tala
við LME til að byrja með en sagt er
að Dudley Eustace hafi haft milli-
göngu um að koma þeim fundi á.
Enda er Eustace Íslandsvinur,
veiðir árlega í Rangá með vinum sín-
um og myndaðist mikið traust milli
hans og Árna Odds.
„Við áttum fjölmarga fundi með
þremenningunum, sem ég kallaði
ávallt í gríni „super three“ og þeim
fannst sér kannski ekki nógu mikil
virðing sýnd með því,“ segir Árni
Oddur brosandi. „Þetta voru ákaf-
lega góðar viðræður, enda skynjuðu
þeir að þeir yrðu að finna lendingu
sem væri viðunandi og kæmust vart
upp með að stíga mörg skref frá kap-
ítalismanum. Enda hafði frelsi er-
lendra fjárfesta verið talið einna
mest í Hollandi og um 85% hluta-
bréfa í Kauphöllinni eru í eigu er-
lendra aðila.“
Íslendingarnir vanmetnir
Fjárfestingarfélagið Candover
kom inn í myndina í mars 2007 þegar
það lýsti áhuga á yfirtöku á Stork-
samsteypunni og í lok júní lagði fé-
lagið fram formlegt yfirtökutilboð í
allt hlutafé Stork. Centaurus og
Poulson féllust á verðið og var nið-
urstaðan kynnt á blaðamannafundi í
Amsterdam. „Það situr hamingju-
samur maður við hlið mér,“ sagði
Kalff á fundinum og benti á Volle-
bregt.
Flestir fjölmiðlar í Hollandi litu
svo á að þar með væri draumurinn
úti fyrir Íslendingana og mátti lesa
það á forsíðum blaðanna daginn eft-
ir, nema á forsíðu Finacieele Dag
blad, sem sagði frá því á forsíðu að
ekki væri stuðningur meðal hluthafa
við tilboðið. Og það kom á daginn að
eindrægni og fjárhagslegur styrkur
LME hafði verið vanmetinn og þeg-
ar stjórnendur Stork-samsteyp-
unnar báru loks tilboðið undir LME
kom í ljós að þar var enginn vilji til
að ganga að tilboði Candover. Og
raunar hafði LME haldið áfram að
styrkja sína stöðu og tilkynnti í byrj-
un júlí að hlutur þess í Stork-
samsteypunni væri kominn í 19%.
Eftir það hófust viðræður milli
LME og Candover, sem fóru út um
þúfur í ágústlok. Og það dró veru-
lega til tíðinda á haustdögum. Þá
kom fram að LME hefði keypt sam-
tals 43% hlut í Stork, að andvirði 700
milljóna evra, og væri því orðinn
langstærsti hluthafinn.
„Fram að því drógu Hollendingar
í efa að við hefðum burði til að kaupa
matvælavinnsludeildina sem var
metin á um 400 milljóna evra,“ segir
Árni Oddur. „En þegar þetta varð
opinbert breyttist viðmótið og haft
var á orði að það væri álíka furðulegt
og ef hollenska félagið Philips keypti
helminginn í iðnaðarrisanum Gene-
ral Electric til að eignast ljósaperu-
deildina!“
Í fjölmiðlum var lengst af litið á
Íslendingana sem iðnrekstrarmenn
og áttuðu menn sig ekki á því að í
grunninn voru þeir fjárfestar, enda
notuðu þeir tímann frá frá 2005 til
2007 til að skoða hinar deildirnar í
Stork-samsteypunni til að sjá hvort
hagnaður gæti falist í slíkum kaup-
um. „Við vorum raunar orðnir svo
miklir iðnrekstrarmenn að einn fjöl-
miðill sagði að ég vildi ekki halda
fundi í London því þar væri svo mik-
ið af bankamönnum og lögfræð-
ingum,“ segir Árni Oddur og hlær.
„Það er rétt að ég vildi ekki vera í
London en ástæðan var sú að það
var heimavöllur Candover. Þess
vegna mælti ég með Reykjavík eða
Amsterdam. Það er líka þægilegra
að funda í rólegri borgum. En fyrir
þá sem þekkja mig er spaugilegt að
ég kunni ekki við mig í kringum lög-
fræðinga og bankamenn.“
Tækifæri í þrengingum
Þrengingar á fjármálamörkuðum
settu endanlega strik í reikninginn
hjá Candover og urðu til þess að
Goldman Sachs krafðist hærra eig-
infjárhlutfalls inn í viðskiptin, minna
af skuldum á móti eignum og sjóð-
streymi, og fór svo að þeir drógu yf-
irtökutilboðið til baka.
„Þetta var lykillinn,“ segir Árni
Oddur. „Við höfðum sagt það í þrjá
til fjóra ársfjórðunga að ef það
myndi þrengja um á mörkuðum, þá
opnuðust tækifæri fyrir fjárhags-
lega sterka fjárfesta. Nú buðust
Eyrir og Landsbankinn til að verða
framtíðarhluthafi með Candover í
Stork-samsteypunni, sem ætti þá
tvær deildir áfram, flugþjónustu-
deild og tækniþjónustudeild, með
megináherslu á olíu- og gasiðnað.
Samhliða þeim viðskiptum myndi
Marel kaupa Stork Food Systems.
Með því náðist það meginmarkmið
að sameina Marel og Stork Food
Systems og lagður var grunnur að
leiðandi stöðu Marels á markaðnum.
En við höfðum einnig áhuga á að
eignast hlutdeild í móðurfélaginu og
það var góð niðurstaða að fara inn
með Candover, sem er fjárfestir með
mikla reynslu af slíkum umbreyting-
arverkefnum og góð sambönd í
bankaheiminum. Goldman Sachs
samþykkti að fjármagna kaupin á
deildunum tveimur og Landsbank-
inn fjármagnaði kaup Marels á
Stork Food Systems með stuðningi
frá Eyri.“
Stork-samsteypan var keypt á 1,7
milljónir evra, en síðan var Stork
Food Systems selt til Marels fyrir
um 400 milljónir evra. „Kaupin á
Stork eru dæmigerð fyrir skuldsetta
yfirtöku því félagið var algjörlega
skuldlaust,“ segir Árni Oddur. „Með
breyttri fjármagnsskipan er það
fjárhagslega sterkt með 50% eigin-
fjárhlutfall sem þýðir að helmingur
er fjármagnaður með skuldum og
helmingur með hlutafé.“
Gengið var frá kaupunum í sept-
ember í fyrra en þá var fjármála-
kreppan farin að segja til sín. „Það
er ánægjulegt að búið er að selja
nær öll lánin frá Goldman Sachs,
sem mælir með gæðum verkefnisins,
því lítið selst af slíkum lánum um
þessar mundir,“ segir Árni Oddur.
„Þetta sýnir að fjárfestar telja verk-
efnið áhugavert og áhættustig við-
unandi.“
Hlutafjárútboð til hluthafa
Svo fór að Candover keypti 75% í
Stork-samsteypunni, Eyrir 15% og
Landsbankinn 10%. Í framhaldi af
því selur Candover hluta af sinni
stöðu til breskra og bandarískra líf-
eyrissjóða og stjórnendur samsteyp-
unnar eignast jafnframt hlut í henni.
„Það er athyglisvert að Landsbank-
inn, Marel og Eyrir losuðu mikið fé
með því að breyta fjármagnsskipan í
Stork,“ segir Árni Oddur. „Við los-
um hluta af okkar eignum, auk þess
sem við skuldsetjum félagið og
greiðum út úr því og notum andvirð-
ið til að fjármagna yfirtöku á Stork
Food Systems ásamt öðrum hlut-
höfum í Marel.“
Nú hafa samkeppnisyfirvöld gefið
grænt ljós á yfirtökuna og mun Mar-
el eignast Stork Food Systems að
fullu hinn 8. maí. Ráðist verður í for-
gangsréttarútboð í Marel með fyr-
irframáskrift að hluta frá Eyri og
Grundtvigt og er það sölutryggt af
Landsbankanum. „Marel hefur allt-
af fjármagnað sig áður en ráðist er í
frekari vöxt því það er betra að
mæta með fjárhagslegan styrk í við-
ræðurnar og stór hluti af kaupverð-
inu er þegar til í handbæru fé,“ segir
Árni Oddur.
Hurðum skellt
Heildarkostnaður við yfirtökuna á
Stork-samsteypunni er mjög hár, að
sögn Árna Odds, eða um 120 millj-
ónir evra, en það sem lendir á Marel
eru um 20-25 milljónir evra. Það
gekk á ýmsu í samningaviðræðum,
oft var hurðum skellt og allmörgum
sinnum var viðræðum slitið.
„Það sauð nokkrum sinnum upp-
úr,“ segir Árni Oddur.
„En við höfum það samt sem meg-
inreglu í öllum samningaviðræðum
að láta mótaðilann aldrei missa and-
litið, að minnsta kosti ekki fyrir
framan undirmenn sína, vegna þess
að þá eiga þeir erfitt með að bakka
síðar. Við gættum þess að deilurnar
yrðu aldrei persónugerðar, sem voru
kannski stærstu mistök vogunar-
sjóðanna, og héldum okkur við
grundvallarsjónarmiðin í rekstri fyr-
irtækja. Enda máluðum við okkur
aldrei út í horn. Við vorum dálítið
þunnskipaðir í viðræðunum enda
Candover með 130 starfsmenn og
her lögfræðinga í sinni þjónustu. Og
það var erfitt að geta aldrei skipt út
af á meðan þeir voru stöðugt að setja
nýja menn inn á sem voru miklir
reynsluboltar. Við fréttum það síðar
að starfsmennirnir fylgja slíkum
fjárfestingum eftir, sem gjarnan eru
hugsaðar til 3-5 ára, þannig að það
líður langur tími á milli viðræðna hjá
þeim. En við vorum hinsvegar búnir
Jean-Pierre Jans/Hollandse Hoogte
Í höfn Árni Oddur Þórðarson, stjórnarformaður Marels, með rekstrarstjóra Stork á hægri hönd, forstjóranum
Vollebregt og Jan Kalff stjórnarformanni á vinstri hönd, þegar tilkynnt var að öll skilyrði væru uppfyllt.
Gerard Til/Hollandse Hoogte
Þremenningarnir Cees van Lede, Wim Kok, Dudley Eustace eftir hluthafa-
fundinn þar sem leyfi var gefið til að selja Stork Food Systems til Marels.
AÐ TJALDABAKI ÚTRÁSAR