Morgunblaðið - 04.05.2008, Blaðsíða 50

50 SUNNUDAGUR 4. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
Í dag hefði Haraldur
Sigurðsson bókavörð-
ur orðið 100 ára gam-
all en hann lést 20.
desember 1995. Har-
aldur vann á Lands-
bókasafni Íslands í yf-
ir 30 ár og verður
ávallt minnst sem eins
mætasta starfsmanns
þess. Hann sinnti auk
þess umfangsmiklum
fræðistörfum, var mik-
ilvirkur þýðandi og út-
gefandi og gaf sig
töluvert að félagsmál-
um.
Haraldur var fæddur á Krossi í
Lundarreykjadal 4. maí 1908 en
foreldrar hans voru Halldóra Jó-
elsdóttir og Sigurður Jónsson
bóndi á Krossi. Haraldur naut ekki
langrar skólagöngu. Eftir að henni
lauk tók Haraldur til við að þýða
ýmis merk rit, er náðu miklum
vinsældum, og má þar nefna Sög-
una um San Michele (1933) eftir
Axel Munthe, Silju (1935) og
Skapadægur (1939) eftir F.E. Sill-
anpää, og Gösta Berlings sögu
(1940) eftir Selmu Lagerlöf. Har-
aldur var blaðamaður við Þjóðvilj-
ann 1936-1940 en færði sig síðan
um set og hóf að vinna hjá bókaút-
gáfunni Helgafelli þar sem hann
starfaði til ársins 1946 þegar hann
var skipaður bókavörður í Lands-
bókasafni Íslands. Safnið varð að-
alstarfsvettvangur hans allt til
1978 er hann lét af því starfi fyrir
aldurs sakir og hafði þá tvö sein-
ustu árin verið deildarstjóri í þjóð-
deild þess.
Þegar Haraldur var 13 ára gam-
all las hann 1. bindi af Landfræði-
sögu Íslands eftir Þorvald Thor-
oddsen. Við lestur hennar vaknaði
áhugi hans fyrst á gömlum landa-
kortum. Þegar hann byrjaði að
vinna á Landsbókasafni fór hann
að viða að sér heimildum um Ís-
land á landabréfum. Hann hafði
safnað bókum með skrifum er-
lendra manna um Ísland um nokk-
urt skeið. Nú bættust við söfn-
unina bækur um kort og
kortagerð. Haraldur
leitaði víða fanga í
heimildaöflun sinni,
hann heimsótti er-
lend söfn og ræddi
við fræðimenn. Af-
rakstur rannsókna
hans á kortasögunni
kom svo út í tveimur
stórum bindum 1971
og 1978 þegar Har-
aldur stóð á sjötugu.
Kortasaga Íslands
hefst með elstu frá-
sögnum um Thule og
lýkur 1848 þegar bú-
ið var að prenta kort
Björns Gunnlaugssonar. Í fyrra
bindinu, sem nær til loka 16. aldar,
leitast Haraldur við að tína til öll
þekkt kort af Íslandi. Hann rekur
af mikilli nákvæmni sögu Íslands á
fornum kortum og gerir rækilega
grein fyrir þróun kortagerðar af
þessum hluta heimsins. Síðara
bindið heldur áfram að rekja sög-
una þar sem því fyrra sleppir og
hefst á umfjöllun um þau tímamót
sem urðu með tilkomu Íslands-
korts Guðbrands Þorlákssonar í
útgáfum þeirra Orteliusar og
Mercators. Vegna mikillar aukn-
ingar í gerð og prentun korta og
kortasafna á 16. öld segir Har-
aldur aðallega frá þeim kortum
sem helst mörkuðu veginn og urðu
öðrum til fyrirmyndar en leyfir
líka ýmsu smálegu að fljóta með.
Hann einskorðar sig ekki við
heildarkortin af landinu heldur
fjallar hann einnig um sjókort,
landshlutakort og sérkort af ýmsu
tagi.
Það er einmitt í tveimur síðast-
nefndu kortaflokkunum sem Ís-
lendingar koma oft við sögu. Í
Kortasögunni leggur Haraldur
mikla áherslu á að setja íslenska
kortagerð í erlent samhengi og
tengja Ísland við umheiminn. Ritið
hlaut mikið lof bæði innlendra og
erlendra fræðimanna enda er það
gagnmerkt framlag til aukinnar
þekkingar á sviði sem lítt hafði áð-
ur verið kannað. Fyrir þetta stór-
virki var Haraldur gerður að heið-
ursdoktor við Háskóla Íslands árið
1980. Bókasafn Haralds um korta-
fræði og skyld efni náði um 600
bindum bóka og tímarita. Þar er
m.a. að finna endurprentanir á
kortabókum fremstu kortagerðar-
manna fyrri alda, ýmis rit virtra
fræðimanna á þessu sviði auk
helstu tímarita um kort alveg frá
byrjun útkomu.
Við opnun Landsbókasafns Ís-
lands – Háskólabókasafns í Þjóð-
arbókhlöðu 1. desember 1994 var
skýrt frá því að Haraldur og kona
hans Sigrún Á. Sigurðardóttir
hefðu gefið safninu kortabókasafn
sitt auk ýmissa annarra gagna um
landakort og sögu þeirra er Har-
aldur hafði dregið að þegar hann
vann að kortasögunni. Mörg rita
gjafarinnar eru mjög fágæt þótt
flest séu þau gefin út á síðustu öld.
Bókagjöfin myndar stofn að hand-
bókasafni fyrir kortasafn þjóð-
deildar. Eins og minnst var á hér
að ofan lét Haraldur sér annt um
söfnun ferðabóka um Ísland og
varð safn hans um þau efni að lok-
um eitt hið mesta og merkasta í
einstaklingseigu hér á landi. Einn-
ig hafði Haraldi áskotnast mikið af
ritum um önnur efni s.s. fagurbók-
menntir og ýmis fræðirit. Allar
þessar bækur keypti Bókasafn
Akraness árið 1994 og mynda þau
rit þar sérsafn sem kennt er við
Harald og Sigrúnu. Fer vel á því
að bækurnar séu varðveittar á
stað sem er nærri átthögum hans.
Haraldur kvæntist árið 1954
Sigrúnu Ástrós Sigurðardóttur
kjólahönnuði. Heimili þeirra var
lengst að Drápuhlíð 48, hlýlegt og
menningarlegt og öðrum þræði
vinnustaður húsráðendanna
beggja. Sigrún studdi mann sinn í
störfum hans og líklega er hlutur
hennar í æviverki Haralds meiri
en marga grunar.
Landsbókasafn Íslands – Há-
skólabókasafn hefur sett upp litla
sýningu í forsal þjóðdeildar safns-
ins til að minnast aldarafmælis
Haralds Sigurðssonar. Sýningin
endurspeglar aðallega framlag
hans til rannsókna á kortasögu
landsins en einnig er reynt að gera
öðru ævistarfi hans skil.
Jökull Sævarsson.
Haraldur Sigurðsson
ALDARMINNING
Elsku systir og
vinkona. Það er
margt sem kemur
upp í huga minn er ég minnist
þeirra stunda sem við áttum sam-
an, fyrsta minningin er þegar við
fluttum frá Ísafirði til Hafnar-
fjarðar og krakkarnir úr Kinnun-
um komu niður að læk og spurðu
okkur hvort við kæmum frá Græn-
landi og hvort þú eða Gummi Júní
væruð hálfsystkini okkar, svona
var það stundum. Og ég man hvað
þér fannst heimilisverkin leiðinleg
og sagðist ekki láta þær elstu ráða
á heimilinu.
Sem unglingar unnum við oft
saman eins og til dæmis á Lang-
eyri, í Vestmannaeyjum og á fleiri
stöðum. Þér þótti vélarvinnan
skemmtilegust og varst þú mjög
handfljót en ég var seinvirkari, við
vorum svo ólíkar. Þú fluttir víða
um land, á Skagann, Seyðisfjörð,
aftur til Hafnarfjarðar og síðan
fyrir tíu árum til Noregs. Ég kom
með Leó í heimsókn fjögurra ára
og síðan aftur í fyrrasumar. Þú og
fjölskyldan tókuð vel á móti okkur
þó að veikindin væru orðin mikil,
það gleymist aldrei. Í stórum
Freyja Ásgeirsdóttir
✝ Freyja Ásgeirs-dóttir fæddist á
Flateyri 27. maí
1960. Hún lést á
sjúkrahúsinu í
Drammen í Noregi
23. febrúar síðast-
liðinn.
Freyja var jarð-
sungin frá kirkjunni
í Mjøndalen 4. mars.
systkinahóp er margt
brallað og stórt skarð
myndast er eitt í sjö
systkinahópi fellur
frá. Mikið væri ver-
öldin einmanaleg ef
maður ætti ekki syst-
ur.
Þín systir,
Berglind.
Þann 4. mars síð-
astliðinn var til graf-
ar borin í Mjondal-
kirkju í Noregi
bróðurdóttir mín hún Freyja. Ég
man þegar hún fæddist á sjúkra-
skýlinu á Flateyri. Ólst hún svo
upp á Suðureyri, Ísafirði og níu
ára gömul fluttist hún til Hafn-
arfjarðar. Hún var ákaflega glað-
legt barn, full af gleði og gáska,
sem fylgdi henni þar til yfir lauk.
Eða þangað til hún gat ekki tjáð
sig lengur vegna illkynja sjúkdóms
sem hún varð að lúta í lægra haldi
fyrir.
Hún flutti ásamt manni og þrem
dætrum til Noregs árið 1997. Ég
man eftir henni heima á Flateyri,
hún kom oft í heimsókn til afa og
ömmu á Hafnarstræti 13. Alltaf
var hún hress og kát og manni
leiddist ekki í návist hennar. Mér
er ekki grunlaust um að ég hafi
viljað hafa hönd í bagga með upp-
eldi hennar sem „stóra frænka“.
Síðar var ég heimagangur að
Lækjarkinn 10, heimili foreldra
hennar. Alltaf var hressandi að
hitta Freyju og var mikið fjöl-
menni þar á heimili. Var þar oft
mikið um að vera enda börnin
mörg. Síðan gat ég heimsótt hana
nokkrum sinnum til Noregs, alltaf
var hún góð heim að sækja. Þótt
hún væri orðin veik gat hún leikið
sér við dótturson minn og dótt-
urdóttur sína. Ég man að hún
hoppaði bæði í parís og lék við þau
smá golf.
Oft heyrði ég í henni í síma eftir
að hún gat ekki lengur unnið úti
og keyrt bíl. Það held ég að henni
hafi fundist erfitt. En ég dáðist að
þessari ungu frænku minni, hún
var alltaf svo bjartsýn, kvartaði
aldrei. Það var bara allt í lagi hjá
henni, sagði hún. Ég gladdist yfir
því að geta farið til Noregs og
fylgt henni síðasta áfangann hér á
jörðu. Ég veit að það hefur verið
mikið fjölmenni sem tók á móti þér
og leiddi þig inn í sólskinslandið,
þú hefur tekið fram golfkylfurnar
þínar og gengið um grænar grund-
ir þar.
Ég hef aldrei lofað að brautin sé bein
og gullskrýddir blómstígar alla leið
heim.
Ég get ekki lofað þér gleði án sorgar
á göngunni löngu til heimsins borgar.
En lofað ég get þér aðstoð og styrk
og alltaf þér ljósi þó leiðin sé myrk.
Mundu svo barn mitt að lofað ég hef
að leiða þig sjálfur hvert einasta skref.
Elsku Friðgeir minn, þú hefur
misst mikið, bæði móður þína ný-
lega og þína ástkæru eiginkonu,
sem var þinn besti félagi og vinur.
Dætur og dótturdætur sem misstu
móður, ömmu
og bestu vinkonu, foreldrar,
systkini, tengdasystkini og hinn
stóri frændgarður misstu góðan
vin. Megi guð og allir góðir englar
vaka yfir ykkur og gefa ykkur
styrk um framtíð alla.
Takk fyrir allt.
Lilja frænka.
Frank Ponzi list-
sagnfræðingur, sem
nýlega er látinn, var ógleyman-
legur maður. Ég kynntist Frank
fyrst árið 1971 þegar ég var skip-
aður í Fulbrightnefnd þar sem
Frank
hafði lengi átt sæti. Frank lét
sér annt um störf nefndarinnar og
beitti sér fyrir markverðum nýj-
ungum. Hann kom því meðal ann-
ars til leiðar að tvær heimsfrægar
söngkonur komu til Íslands og
héldu hér tónleika. Allur undir-
búningur og skipulag þeirra við-
burða var í höndum Franks. Á
þeim árum sem við unnum saman
þurftu nefndarmenn að takast á
við erfið starfsmannamál, og
reyndist Frank öðrum fremri við
lausn þeirra.
Þótt Frank væri Bandaríkja-
maður og sækti aldrei um íslensk-
an ríkisborgararétt, bar hann samt
mikla tryggð til Íslands og lagði
meiri rækt við íslenska menningu
en flestir
heimamenn. Foreldrar Franks
voru ítalskir innflytjendur, og
ítalskan var því hans móðurmál
þótt enskan yrði honum brátt tam-
ari. Seinna stundaði hann nám við
Oxfordháskóla. Sagði hann að upp
frá því hefðu bandarískir vinir
hans strítt honum á Oxfordfram-
burðinum og sagt að nú væri hann
greinilega orðinn Englendingur.
Rætur Franks lágu til Ítalíu, og
hann varðveitti ætíð tengslin við
ættland sitt. Í Bandaríkjunum
kynntist hann söngkonunni Guð-
rúnu Tómasdóttur. Þau Guðrún
gengu í hjónaband og hann flutti
með henni til Íslands. Frank sagði
í gamni að hann væri svo margra
Frank Ponzi
✝ Frank JosephPonzi fæddist í
New-Castle í Penn-
sylvaníuríki í
Bandaríkjunum
hinn 18. maí 1929.
Hann lést á heimili
sínu í Brennholti í
Mosfellsdal 8. febr-
úar síðastliðinn, á
79. aldursári.
Athöfnin fór fram
í kyrrþey.
þjóða maður að eig-
inlega mætti hann
heita heimsborgari,
og mun það orð að
sanni.
Heimili þeirra
Guðrúnar að Brenn-
holti í Mosfellsveit
var einstakt fyrir
margra hluta sakir.
Húsið sem Frank
reisti þar í áföngum,
féll inn í landslagið
og samlagaðist því
líkt og Frank sjálfur
samlagaðist landinu
og þjóðinni. Hann nýtti jarðvar-
mann á staðnum og kom upp gróð-
urhúsi þar sem hann ræktaði alls
kyns grænmeti og ávexti, stundaði
silungsrækt og varð sjálfum sér
nógur um flesta hluti. En hann
vanrækti ekki sérgrein sína,
myndlistina. Eftir hann liggja
merk ritverk og kvikmyndir um ís-
lenskan menningararf. Af ótrú-
legri þrautseigju leitaði hann uppi
gleymd listaverk liðinna alda og
kom þeim á framfæri. Fyrir það
eigum við Íslendingar honum mik-
ið að þakka. Frank var sjálfur
prýðilegur málari þótt hann flíkaði
því ekki. Þekktari varð hann fyrir
frábærar viðgerðir á gömlum lista-
verkum. Öll vinnubrögð hans ein-
kenndust af vandvirkni, og það var
ekki laust við að starfsmenn í
prentsmiðju kviðu komu hans
vegna þess hve fundvís hann var á
minnstu galla í þeim fagurlega
myndskreyttu bókum sem hann
bjó til prentunar.
Frank var með afbrigðum
skemmtilegur maður og kunni frá
mörgu að segja. Því var ekki að
undra þótt hann ætti marga vini
sem einatt lögðu leið sína að
Brennholti. Þar biðu gesta ávallt
góðar móttökur, því að hjónin voru
bæði jafn glaðvær og gestrisin.
Ég minnist með þakklæti og
söknuði þeirra stunda sem ég og
fjölskylda mín áttum með Frank
frá okkar fyrstu kynnum fyrir
tæpum fjórum áratugum. Guðrúnu
ekkju hans og börnum þeirra,
Tómasi og Margréti, votta ég inni-
lega samúð mína.
Þorsteinn Sæmundsson.
Kæri frændi.
Fyrsta minning mín
um þig er myndband
sem pabbi tók af þér
þegar þú varst ný-
fæddur, en við hin bið-
um fyrir austan eftir að fá að sjá nýj-
asta meðlim fjölskyldunnar.
Það mátti heyra saumnál detta í
stofunni í Hraunbæ þegar fjölskyld-
an sameinaðist við skjáinn og horfði
hugfangin á nýfædda krílið á skján-
um. Það gerðist svo sem ekki mikið í
þessu myndbandi, þú varst sofandi í
vöggu með litla blettinn á nefinu.
Þú varst ekki lengi svona rólegur,
því þegar þú stækkaðir var sjaldan
lognmolla í kringum þig.
Þú varst mjög orkumikill og það
er okkur öllum ferskt í minni þegar
þú prílaðir efst upp í hurðaropið í
eldhúsinu heima en mamma þín
kippti sér ekkert upp við það, hún
var vön slíkum æfingum.
Það stóð aldrei á mér þegar vant-
aði barnapíu fyrir þig, enda varst þú
einstaklega meðfærilegt barn, það
fannst hvorki í þér fýla né frekja.
Það var frekar að þú værir skelli-
Heiðar Örn
Einarsson
✝ Heiðar Örn Ein-arsson fæddist í
Reykjavík 4. janúar
1989. Hann lést 14.
janúar síðastliðinn.
Heiðar Örn var
jarðsunginn frá
Langholtskirkju 22.
febrúar sl.
hlæjandi að iðka fim-
leikaæfingar á hús-
gögnunum.
Ég man vel eftir því
hvað ég var stolt af því
að eiga svona lítinn,
sætan og skemmtileg-
an frænda til að passa.
Barnapíustundun-
um fækkaði með árun-
um en þrátt fyrir mik-
ið aldursbil þá var ég
dugleg að gera eitt-
hvað með þér og Mel-
korku, en þið voruð
óaðskiljanleg á þeim
tíma. Ykkur þótti nú ekki lítið flott
að fá að fara með mér á rúntinn eða í
bíó.
Sambandið minnkaði eðlilega þeg-
ar unglingsárin tóku við, en mér er
mjög minnisstæð fermingarmynda-
takan sem við tvö framkvæmdum
fagmannlega í Öskjuhlíðinni. Við
skemmtum okkur konunglega þenn-
an dag, það var mikið grínast og
hlegið.
Ég er mjög ánægð með tímann
sem við fjölskyldan eyddum saman
erlendis í haust. Þar kynntumst við
þér alveg upp á nýtt. Þú varst
skyndilega orðinn að myndarlegum
ungum manni með sterkar skoðanir
á lífinu.
Ég er mjög þakklát fyrir að þú
fannst þig í trúnni og ég vona að þú
hafir farið úr þessu lífi í sátt við Guð
þinn.
Rebekka Víðisdóttir.