Morgunblaðið - 22.06.2008, Blaðsíða 30

30 SUNNUDAGUR 22. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
25. júní 1978: „Guðmundur H.
Garðarsson á að baki langt starf í
Verzlunarmannafélagi Reykjavík-
ur, sem nú er stærsti launþega-
félag landsins. Hann hefur verið
einn helzti baráttumaður fyrir
verðtryggðum lífeyri, en eins og
Morgunblaðið hefur margsinnis
bent á hefur eitthvert mesta þjóð-
félagsranglæti okkar tíma verið
fólgið í verðtryggðum lífeyri fyrir
opinbera starfsmenn en óverð-
tryggðum fyrir aðra launþega. Nú
er að verða breyting á þessu og
eins og Guðmundur H. Garðarsson
sagði í viðtali við Morgunblaðið
fyrir nokkrum dögum hefur líf-
eyrir sjöfaldazt á tveimur og hálfu
ári. Þeir Guðmundur H. Garð-
arsson og Pétur Sigurðsson hafa
báðir unnið ötullega að málefnum
launþega, lífeyrisþega og aldraðra.
Í bréfi, sem þeir hafa sent kjós-
endum, hafa þeir vakið athygli á
því, að aldraðir, öryrkjar og lífeyr-
isþegar njóta ekki verndar hags-
mundasamtaka né stéttarfélaga,
sem aðrir. „Með þátttöku okkar í
stjórnmálum viljum við styrkja
stöðu þeirra og framtíð, “ segja
þeir.“
. . . . . . . . . .
26. júní 1988: „Næsta ár er ald-
arfjórðungur liðinn frá því að út-
gáfa spariskírteina ríkissjóðs hófst.
Í Júnífréttum Verðbréfamarkaðar
Iðnaðarbankans er gerður sam-
anburður á ávöxtum eitt þúsund
króna sparnaðar á árinu 1964, ann-
arsvegar með kaupum á spari-
skírteini ríkissjóðs, hinsvegar með
ávöxtun á almennri bankabók. Nið-
urstaðan er lærdómsrík. Orðrétt
segir í fréttabréfinu: „Sá sem
ávaxtað hefur 1.100 krónur í spari-
skírteinum ríkissjóðs allt frá því að
útgáfa þeirra hófst árið 1964 á nú
meira en 5000 krónur auk verðbóta
allan tímann. Höfuðstóll hans hefur
fimmfaldast að raunvirði. Hinn sem
ávaxtaði peninga sína á almennri
bankabók allt frá 1964 gæti átt um
18 krónur auk verðbóta. Höfuðstóll
hans er að raunvirði einn fimmti af
því sem hann var árið 1964. Þessar
tölur eru vafalaust ekki hárná-
kvæmar en þær segja sína sögu“.“
Úr gömlum l e iðurum
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eðli við-skipta fel-ur í sér að
tveir eða fleiri að-
ilar gera með sér
samning sem sátt
er um. Í þessu
ferli felst engin þvingun og
allir telja sig betur setta á eft-
ir. Annars ganga viðskiptin
ekki eftir. Þetta þekkjum við
vel úr okkar daglega lífi og á
þessari meginreglu byggist
gangverk atvinnulífsins.
Hins vegar hefur skort á
þennan skilning þegar kemur
að náttúruvernd hér á landi.
Það er ef til vill ekki óeðlilegt
því ekki er langt síðan Íslend-
ingar fóru að horfa á náttúru
landsins öðrum augum en ein-
göngu til að nýta hana. Aukin
lífsgæði á síðustu áratugum
hafa gert okkur það kleift.
Áður var meginverkefnið að
halda lífi í þjóðinni á landsins
gagni og nauðsynjum.
Aukin vitund fólks um gildi
náttúrunnar fyrir núverandi
og komandi kynslóðir hefur
meðal annars birst í hat-
römmum átökum um nýtingu
fallvatna og jarðvarma.
Stjórnvöld hafa í því sam-
hengi gegnt lykilhlutverki og
barátta hagsmunaaðila falist í
því að fá stjórnmálamenn til
liðs við sinn málstað. Vald-
beiting hefur svo einkennt
margar aðgerðir.
Nú hefur verið lagður
grunnur að því að breyta eðli
þessara átaka.
Í Morgunblaðinu í gær var
sagt frá stofnun Auðlindar –
náttúrusjóðs, samtaka sem
ætlað er að styrkja end-
urheimt og viðhald nátt-
úruauðlinda landsins. Mark-
mið sjóðsins er að leiða saman
einstaklinga, fyrirtæki og hið
opinbera til að
vinna að verkleg-
um framkvæmd-
um á sviði um-
hverfisverndar.
Samkvæmt
upplýsingum um
náttúrusjóðinn Auðlind bygg-
ir hann starfsemi sína á
frjálsum framlögum og frum-
kvæði einstaklinga og fjár-
stuðningi fyrirtækja og ríkis.
Markmiðið er að safna pen-
ingum til að styðja marg-
vísleg verkefni sem miða að
því að varðveita gæði ís-
lenskrar náttúru.
Í stað þess að stóla á vald
hins opinbera til aðgerða ætla
fulltrúar Auðlindar að hafa
sjálfir frumkvæði að frjálsum
samningum við landeigendur
og aðra um ýmislegt er varð-
ar nýtingu og vernd náttúr-
unnar. Nota á hagræna hvata
til að hafa áhrif á mikilvægar
ákvarðanir.
Orri Vigfússon, formaður
NASF, Verndarsjóðs villtra
laxa, er einn af þeim sem
standa að Auðlind. Aðferðir
hans við verndun Atlants-
hafslaxins hafa vakið heims-
athygli og byggjast á vernd-
arstefnu sem er viðskiptalegs
eðlis. Sjóður Orra kaupir upp
net í sjó og greiðir bætur fyr-
ir. Allir hagnast og engum
þvingunum er beitt. Orri hef-
ur kallað þetta grænan kapít-
alisma og honum voru í fyrra
veitt Goldman-umhverf-
isverðlaunin.
Tími er til kominn að nýta
friðsamlega aðferð við-
skiptanna til að ná meiri sátt
á milli ólíkra sjónarmiða.
Fyrir vikið er líklegra að far-
sæl niðurstaða fáist um
verndun íslenskrar náttúru í
bráð og lengd.
Hugmyndin á bak
við Auðlind byggist
á viðskiptalegri
verndarstefnu.}
Vernd og viðskipti
Í
pistli sínum á fimmtudag segir Pétur
Gunnarsson rithöfundur að það
komi æ betur í ljós, að um þessar
mundir búi tvær þjóðir í landinu, –
„ekki ósvipað og 999 þegar kristnir
og heiðnir tókust á. Annars vegar þeir sem
líta á náttúru landsins sem mesta verðmæt-
ið, hins vegar þeir sem vilja umbreyta henni
í önnur smærri og tímanlegri gæði.“
Síðustu vikurnar hef ég gripið á lofti orð
einstakra manna, sem hafa talað líkt og Pét-
ur, niður til okkar, sem viljum nýta landsins
gæði til að fólk geti haft atvinnu og búið í
sínum átthögum. Margt af þessu fólki eru
góðir listamenn og okkur þykir vænt um það
af þeim sökum. Og þykir ekki verra, ef það
gengur upp í sérvisku og er smáskrýtilegt í
háttum. Guðrúnu Á. Símonar þótti vænt um
ketti. Tekið var til þess, hversu kurteis Böðvar frá
Hnífsdal var við barónessuna konu sína. Og séra Matt-
hías og Einar Benediktsson höfðu gaman af lírukassa-
spilurum.
Björk Guðmundsdóttir gerir skýran greinarmun á
álverssinnum og náttúruverndarsinnum, – segir „að
við gætum nýtt ímynd Íslands erlendis miklu, miklu
betur. Selt t.d. lífrænt grænmeti, heilsuvörur, snyrti-
vörur, mjólkurvörur og fleira og fleira. Erlendis eru
margir tilbúnir að borga miklu meira fyrir lífrænar
vörur frá grænu landi.“ Mikil er trú þín, kona, stendur
í hinni helgu bók. Og verst þykir mér, að
hún skuli gleyma fjallagrösunum, sem hafa
pólitíska skírstotun sem valkostur á móti ál-
veri.
Ég hef verið að bera Björk Guðmunds-
dóttur og Pétur Gunnarsson saman við Þor-
geir gamla á Grásíðu. Hann er samgróinn
landinu og þekkir hverja þúfu í Kelduhverfi
og ilminn úr lynginu. Fuglarnir eru vinir
hans og hann veit hvað þeim líður. Ég man
aldrei eftir að hann hafi kallað sig nátt-
úruverndarsinna og þó þekki ég engan
náttúruverndarsinna nema hann. Ef hann
byggi á malbikinu í Reykjavík eða Lund-
únum færi eins fyrir honum og þöllinni í
Hávamálum, sem hvorki skýlir börkur né
barr. Hann hrörnaði. En kannski einmitt
vegna þess skrifaði hann mér bréf fyrir jól-
in, þar sem hann sagði að fólkið langaði í álver eða
hvað sem er annað sem gæti stöðvað fólksflótta af
svæðinu. Nýting jarðvarmans ætti eftir að gjörbreyta
búsetu í Þingeyjarsýslum.
Pétur Gunnarsson talar um kristið fólk og heiðið.
Magnús sálarháski lá þrjár vikur úti á Hveravöllum og
sagði síðar svo frá, að fyrstu vikuna hefði hann lifað á
hráum lambslungum, aðra á munnvatni sínu og þriðju
á guðsblessun, „og það var versta vikan.“ Og enn er
það svo, að við þurfum „önnur smærri og tímanlegri
gæði“ en orð predikarans til að fá magafylli.
Halldór
Blöndal
Pistill
… og lifði þriðju vikuna á guðsblessun
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigríði Víðis Jónsdóttur
sigridurv@mbl.is
Þ
að var einn fallegan vor-
dag sem ég stóð fyrir
utan vöruskemmu í
Bosníu. Í glampandi sól
voru svartir ruslapokar
handlangaðir út úr hvítri sendi-
bifreið. Þetta voru líkamsleifar af
fólki sem hafði verið myrt í
Srebrenica eftir tryllingslegan
flótta undan herflokki Bosníu-
Serba. Því hafði verið safnað sam-
an í vörugeymslu og byssukúlum
dreift yfir hópinn.
„Ímyndaðu þér skelfinguna og
ringulreiðina sem hefur ríkt,“ sagði
viðmælandi minn Eva Klonowski
alvarleg. Eva er íslenskur rík-
isborgari og sérfræðingur í að lesa
lífssögu fólks úr beinum þess.
„Þetta fólk var einfaldlega fólk
eins og ég og þú, bændur og
þorpsbúar, sem voru að reyna að
lifa stríðið af.“
Fólkið hafði leitað skjóls á sér-
stöku verndarsvæði Sameinuðu
þjóðanna. Hermenn Bosníu-Serba
réðust hins vegar þangað inn og
eltu flóttafólkið uppi. Meðan
heimsbyggðin leit undan voru kon-
ur og karlar aðskilin – konurnar
fluttar í burtu í rútum sem SÞ
voru látnar borga bensínið á, en
körlum og drengjum safnað saman
og þeir skipulega teknir af lífi.
Hollenskir friðargæsluliðar SÞ
framfylgdu m.a. skipunum her-
flokks Bosníu-Serba um að tæma
herstöð sína af þeim þúsundum
manna sem þangað höfðu leitað
skjóls.
Ættingjar hinna myrtu íhuga nú
lögsókn á hendur SÞ, auk þess að
krefja bæði þær og hollensku rík-
isstjórnina um bætur.
Hver á þetta hár?
Inn á gólf í vöruskemmunni
þessa vordaga mína í Bosníu var
því staflað, innihaldinu úr fjölda-
gröfunum. Svörtum ruslapokum,
svörtum blettum á samvisku þeirra
sem litu undan. Eva horfði yfir
ruslapokana og hristi höfuðið.
„Þetta er allt í einum graut.“
Eftir að tal um stríðsglæpi hófst
voru hinir myrtu fluttir á milli
fjöldagrafa, í tilraun yfirvalda
Bosníu-Serba til að hylma yfir
glæpinn. Stórvirkar vinnuvélar
voru notaðar til verksins – og þær
skáru líkin oftar en ekki í sundur.
Upp úr fjöldagröfum komu síðar
höfuðlausar beinagrindur, hálfar
höfuðkúpur. Hverjum tilheyrði
þetta handarbein?
Eva benti á að stundum kæmu
ættingjar í vöruskemmuna og
gengju um á milli beinahrúgnanna
í leit að einhverju sem gæti hjálpað
til við að bera kennsl á þeirra nán-
ustu.
Innar í skemmunni lágu beina-
grindur sem tekist hafði að raða
saman. Þarna voru þeir komnir,
hluti þeirra sem höfðu reynt að
hlaupa í átt til frelsis aðfaranótt
12. júlí 1995 – en verið stráfelldir.
Ég hafði heyrt af þeim á sínum
tíma – en ég bjóst ekki við því að
sjá þá níu árum eftir dauða þeirra.
Þeir höfðu legið úti á víðavangi í
heilt ár eftir morðin. Núna lágu
þeir í röðum á steingólfi í kaldri
vöruskemmu.
Á efri hæðinni var torkennileg
lykt. Innan um fullan sal af illa
förnum beinagrindum lá þvældur
hárlokkur. Hverjum hafði hárið til-
heyrt? Ég leit undan – þetta svarta
hár var of áþreifanlegt. Sneri mér
síðan við og starði eins og í leiðslu
á einmana hárlokkinn á gólfinu.
Í undarlegri lyktinni í vöru-
skemmunni urðu afleiðingar löngu
liðins fjöldamorðs óþægilega
áþreifanlegar. Líkamsleifar í sjúsk-
uðum ruslapokum voru afleiðing-
arnar. Ráðvilltir ættingjar í leit að
beinum úr ástvini – það voru af-
leiðingarnar.
Og hárflóki sem enginn vissi af
hverjum var.
Morgunblaðið/Sigríður Víðis Jónsdóttir
Afleiðing Ruslapokar með líkamsleifum af fólki sem myrt var í Srebrenica.
Ættingjar þeirra íhuga nú mál á hendur SÞ.
Fólkið í pokunum
Hollensku friðargæsluliðarnir áttu
einungis að gæta friðarins og höfðu
ekki herstyrk til að knýja hann fram
með valdi. Þegar hermenn Bosníu-
Serba réðust inn á verndarsvæðið í
júlí 1995 og tóku 30 þeirra í gísl-
ingu fór allt úr böndunum. Fólkið
sem leitað hafði eftir vernd í
Srebrenica var nú innilokað á svæði
sem breyst hafði í mesta hættu-
svæðið. Hollendingarnir kölluðu eftir
liðsauka en töluðu fyrir daufum eyr-
um – ekki var vilji innan SÞ til
íhlutunar. Afleiðingarnar urðu skelfi-
legar: Á örfáum dögum lágu a.m.k.
7.400 í valnum.
Myrt á
verndarsvæði
Í Bosníustríðinu 1992-1995 sátu her-
menn Bosníu-Serba um bæinn
Srebrenica. Öryggisráð SÞ ákvað að
gera bæinn að verndarsvæði og sendi
friðargæsluliða á vettvang. Þeim var
ákaft fagnað, enda Bosníu-múslímar í
Srebrenica yfirlýst fórnarlömb her-
sveita Bosníu-Serba. Verndin átti þó
eftir að snúast upp í martröð.
AP
Lofað vernd