Morgunblaðið - 22.06.2008, Blaðsíða 6

Í HNOTSKURN
»Á vegum hinnar íslenskuABC-barnahjálpar eru nú
um 11.000 börn og stuðnings-
foreldrar 6-7 þúsund.
»SOS-barnaþorpin eru fjöl-þjóðlegt hjálparstarf. Um
60.000 börn búa í barnaþorp-
unum. Álíka mörg njóta ann-
ars stuðnings. Íslenskir styrkt-
arforeldrar eru um 5.400.
»Hjálparstarf kirkjunnarhefur milligöngu um
stuðning fósturforeldra við
um um 500 börn á Indlandi.
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
GENGISLÆKKUN krónunnar og mikil hækkun
matvæla í þriðja heiminum kemur illa við hjálp-
arstarf. Það á ekki síst við um stuðning styrktarfor-
eldra við fátæk börn erlendis. Áætlað er að hækka
þurfi framlög vegna fósturbarna um a.m.k. 40% til
að mæta gengis- og kostnaðarbreytingum frá síð-
ustu áramótum. Hjálparstofnanir leita nú leiða til
að brúa bilið sem myndast hefur.
Guðrún Margrét Pálsdóttir, formaður ABC
barnahjálpar, sagði framlög til barna í Pakistan og
Kenýa miðast við að dollari kostaði 60 krónur en nú
kostar hann rúmar 80 krónur. Gengi dollara gagn-
vart myntum stuðningslanda hefur einnig veikst.
Sem dæmi um hækkun matvæla kostar kíló af
baunum í Kenýa nú sem svarar 90 kr. en kostaði 50
kr. fyrir fáeinum mánuðum. Svipaða sögu er að
segja frá Indlandi og Filippseyjum. Allur kostnaður
í Pakistan og Úganda hefur einnig aukist mikið.
Svigrúm til uppbyggingar horfið
Stuðningsfjárhæðir ABC vegna indverskra
barna voru hækkaðar 2001 þegar gengi dollarans
fór í 110 kr. Þegar gengið lækkaði skapaðist svig-
rúm sem notað var til uppbyggingar og fjölgunar
skjólstæðinga. Guðrún sagði að þetta svigrúm væri
horfið. Hún taldi snúið að hækka styrktarframlögin
auk þess sem margir styrktarforeldrar byggju nú
við þrengri fjárhag. „Það er mikill halli eins og er.
Við biðjum Guð um kraftaverk og það verður að
koma fljótt. Ég trúi að það gerist,“ sagði Guðrún.
Ulla Magnússon, formaður SOS-barnaþorpa á
Íslandi, sagði alþjóðasamtök SOS-barnaþorpa leita
leiða til að mæta miklum kostnaðarhækkunum.
Samtökin eigi varasjóði sem hægt er að grípa til í
fyrstu. Við kostnaðarhækkanirnar bætist veiking
krónunnar. Ulla sagði að svo virtist sem ástandið
yrði langvarandi og því ætluðu SOS-barnaþorpin á
Íslandi að búa styrktarforeldra undir það að hækka
þyrfti styrktarframlögin talsvert á komandi hausti.
Jónas Þ. Þórisson, framkvæmdastjóri Hjálpar-
starfs kirkjunnar, sagði að áður hefði verið borð fyr-
ir báru varðandi stuðning fósturforeldra við börn á
Indlandi. Nú hefði myndast bil sem þyrfti að brúa
með öðru söfnunarfé. Framlög til Indlands voru
hækkuð fyrir sex mánuðum en þar höfðu matvæli
hækkað um 40-70%. Jónas taldi að miðað við geng-
islækkun dollara og verðhækkanir erlendis hefði
kostnaður hækkað um a.m.k. 40% frá áramótum.
„Biðjum Guð um kraftaverk“
Gengislækkun krónunnar og miklar kostnaðarhækkanir erlendis valda því að óbreytt framlög Íslend-
inga til útlendra fósturbarna hrökkva ekki lengur til að standa straum af framfærslu barnanna
6 SUNNUDAGUR 22. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
FRÉTTASKÝRING
Eftir Skúla Á. Sigurðsson
skulias@mbl.is
RANNSÓKN á því hvaða erfðaþættir hafa áhrif á
minni, athygli og hraða hugsunar er nú í startholunum
hjá Íslenskri erfðagreiningu. Er ætlunin að finna þá
þætti í erfðamengi mannsins sem útskýra breytilega vit-
ræna getu fólks.
Vitneskja um þetta er mikilvæg til að öðlast betri
skilning á sjúkdómum sem tengjast heilastarfsemi, svo-
sem minnissjúkdómum og geðröskunum. Einnig verða
könnuð áhrif lífsstíls þeirra sem hafa áhættuerfðaþætti á
framgang sjúkdómanna.
Lítið vitað um mannsheilann
„Heilinn, sem er það líffæri sem skilgreinir okkur sem
einstaklinga, er raunverulega síðasta takmark líffræð-
innar. Við vitum ekkert um það hvernig heilinn virkar,“
segir dr. Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfða-
greiningar.
Að sögn Kára er þetta í fyrsta sinn sem rannsókn af
þessu tagi og stærðargráðu fer fram. Hann segir það
feikilega mikilvægt að átta sig á breytilegri vitrænni
getu fólks og hvað veldur henni. Þær upplýsingar geti
varpað ljósi á hvernig heili mannsins starfar. Í því liggi
lykillinn að þróun dýpri skilnings á hvernig þeir sjúk-
dómar sem herja á mannsheilann virka og hvernig megi
meðhöndla þá. Þegar fram líða stundir megi jafnvel
seinka þeim verulega eða fyrirbyggja þá alveg með ráð-
um sem ný þekking myndi leggja til.
Tíu ára ferli
Vonast er til að um 5.000 manns á aldrinum 20 til 65
ára taki þátt í rannsókninni. Í henni þreyta þátttakendur
próf frá Cognitive Drug Research sem sérhæfir sig í
gerð prófa sem mæla vitræna getu. Í prófunum reynir á
athygli, viðbragðsflýti, orðaminni og fleira.
Ástand og staða þátttakenda verður metin út frá svör-
um við spurningalista sem lagður verður fyrir þátttak-
endur. Spurt verður um andlega og líkamlega þætti, svo
sem mataræði og svefnvenjur.
Ætlunin er að leggja prófið og spurningalistann árlega
fyrir þátttakendur í tíu ár og sjá þannig hvernig vitræn
geta þeirra þróast umfram eðlilegar aldurstengdar
breytingar og hvernig aðstæður þeirra breytast. Nið-
urstöður hvers prófs verða leiðréttar með tilliti til aldurs
þátttakenda.
Morgunblaðið/Golli
Vígreifir Dr. Kári Stefánsson ásamt dr. Hreini Stefánssyni, deildarstjóra rannsókna á sjúkdómum í miðtaugakerfi, sem fer fyrir rannsókninni
Íslensk erfðagreining stefnir að
síðasta takmarki líffræðinnar
 Viðamikil langtímarannsókn á erfðaþáttum sem hafa áhrif á vitræna getu
 Gæti valdið byltingu í meðhöndlun sjúkdóma sem herja á heila mannsins
Í HNOTSKURN
» Markmið rannsókn-arinnar er að finna þá
erfðaþætti sem hafa áhrif á
vitræna getu.
» Rannsóknin er sú fyrstasinnar tegundar og sú
stærsta á sínu sviði.
»Þrátt fyrir að rann-sóknin sé yfirgripsmikil
geta þátttakendur þreytt öll
próf og svarað spurningum
heima fyrir á vefnum.
»Reiknað er með um5.000 þátttakendum.
Þeir sem ekki lenda í úrtaki
en hafa áhuga á að taka
þátt í rannsókninni geta
haft samband við Þjónustu-
miðstöð rannsóknaverk-
efna og óskað eftir þátt-
töku.
PÁLL Páls-
son, bóndi,
hreppstjóri
og fréttarit-
ari Morg-
unblaðsins í
Miklaholts-
hreppi,
gjarnan
þekktur
sem Páll á Borg, andaðist á
líknardeild Landakotsspítala
hinn 20. júní síðastliðinn, á
86. aldursári.
Páll var fæddur 19. sept-
ember 1922 í Vatnsfirði við
Ísafjarðardjúp. Hann var
sonur Páls Pálssonar bónda
og Bjargar Andrésdóttur á
Þúfum í Reykjafjarðarhreppi.
Páll gekk í Reykjanesskóla
og lauk auk þess búfræði-
prófi frá bændaskólanum á
Hvanneyri. Hann gegndi bú-
störfum alla sína starfsævi á
Borg í Miklaholtshreppi auk
fjölda trúnaðarstarfa í sveit-
inni.
Eftirlifandi kona Páls er
Inga Ásgrímsdóttir frá Borg
og eignuðust þau fimm börn,
11 barnabörn og eitt barna-
barnabarn. Þau áttu dem-
antsbrúðkaupsafmæli 17. júní
síðastliðinn.
Páll á Borg var í áratugi
ötull fréttaritari Morg-
unblaðsins í sinni heimasveit
og að leiðarlokum færir blað-
ið honum þakkir fyrir störf
hans og sendir fjölskyldunni
jafnframt innilegar samúðar-
kveðjur.
Páll á
Borg
Andlát
KJARNFÓÐUR er nú að hækka
og hafa bæði Fóðurblandan hf. og
Lífland hf. tilkynnt um jafnmiklar
hækkanir eða 5%.
Hækkunin hjá Fóðurblöndunni
hf. mun taka gildi í þessari viku og
Lífland hf. hækkaði verð hjá sér á
kjarnfóðri hinn 16. júní síðastlið-
inn, að því er fram kemur á vef
Landssambands kúabænda
(www.naut.is).
Þar segir að ástæða hækkunar-
innar hjá Líflandi hf. sé veiking á
gengi íslensku krónunnar og
hækkanir á erlendum hráefnum,
einkum á maís og sojamjöli.
Tilkynnt um
5% hækkun
á kjarnfóðri