Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1999, Blaðsíða 28

Service, (sem jafnframt hefur á sínum snær-
um haf- og fiskirannsóknir), strandgæslan og
ýmsir fulltrúar hagsmunahópa, þ.m.t. sjó-
menn og útvegsmenn.
Helsta verkefni fiskveiðiráðanna er að
leggja til tillögur um stjórn fiskveiða þeirra
tegunda sem eru nokkuð staðbundnar á því
hafsvæði sem ráðið nær yfir. Þær tegundir
sem flokkast undir flökkustofna, t.d. veiðar á
sverðfiski og hákarli við Atlantshafsströndina
eru undir beinni stjórn alríkisstjórnarinnar,
þ.e. viðskiptaráðuneytisins og fiskistofunnar,
þannig að svæðabundnu fiskveiðiráðin fjalla
ekki um allar fisktegundir sem þörf er að
stjórna veiðum á. Þegar einstök fiskveiðiráð
hafa komist að niðurstöðu um tillögu um
veiðar á einstakri fisktegund, er hún borin
undir viðskiptaráðuneytið til staðfestingar.
Eftir staðfestingu er gefin út viðeigandi reglu-
gerð og stofnunum eins og fiskistofu og
strandgæslu falið að íýlgja henni eftir og hafa
eftirlit með veiðunum.
Fiskveiðum er stjórnað með margvíslegum
hætti í Banda-
ríkjunum.
Svæðabundnu
fiskveiðiráðin
gera oft tillög-
ur, með hliðsjón af ráðgjöf fiskifræðinga, um
leyfilegan heildarafla fyrir einstakar fiskteg-
undir, en þó ekki allar tegundirnar sem eru
undir stjórn fiskveiða. Svæðalokunum, á-
kvæði um veiðarfæri, meðafla o.m.fl. ein-
kenna stjórnunina.
Eins og áður segir er enginn ein fiskveiði-
stjórnunarstefna í framkvæmd, enda heimila
Magnuson-lögin að til staðar séu mismun-
andi kerfi til þess að stjórna fiskveiðum.
Kvótakerfi með framseljanlegum veiðiheim-
ildum er að finna í fjórum veiðigreinum í
Bandaríkjunum:
-Lúðuveiðar við Alaska.
-Svartþorsksveiðar við Alaska.
-Blákarpaveiðar við S-Atlanthafsströndina.
-Smyrslings- og kúfiskveiðar við Atlants-
hafsströndina.
Þessum kvótaveiðum hefur verið komið á í
samræmi við tillögur hlutaðeigandi svæðis-
bundinna fiskveiðiráða.
Deilt um kvótann
Upp úr 1990 kom fram vaxandi áhugi hjá
einstökum aðilum að taka upp kvótakerfi við
fiskveiðar í Bandaríkjunum. Þessu var mætt
af mikilli andspyrnu, sérstaklega úr hópi sjó-
manna og annarra sem höfðu beinna hags-
muna að gæta við veiðarnar. Þeir sem lögðust
gegn kvótanum vísuðu einkum til þess að
störfúm sjómanna myndi fækka og byggðar-
lög sem allt áttu undir fiskveiðum myndu
veikjast, auk annarra atriða. Þessi andspyrna
leiddi til þess að ekki ríkti eining innan hinna
ýmsu svæðisbundinna fiskveiðiráða um hvort
taka ætti upp kvótakerfi við fiskveiðar. Segja
má að deilan um kvótann var orðin svo djúp-
stæð að stjórnvöld í Washington sáu sig knú-
in til þess að grípa í taumana.
Deilan um kvótann leiddi til þess að
bandaríska þingið samþykkti breytingar á
Magnuson-lögunum árið 1996. Ein helsta
breytingin var sú að lagt var tímabundið
bann á að taka upp kvótakerfi í öðrum veið-
um en þeim sem fyrir voru í kvóta. Bannið á
að gilda í fimm ár eða til 1. október árið
2000, en fyrir þann tíma verður þingið í Was-
hington að vera búið að samþykkja að aflétta
banninu eða þá framlengja það. Með hliðsjón
af þessum tímasetningum verður varla búist
við því að frekari fjölgun fiskveiða í kvóta-
kerfi komi til framkvæmda fyrr en í fyrsta lag-
iðárið 2001.
7’ímabundið bann við frekari upptöku á
kvóta er að vissu leyti höntlur á óheft mark-
aðsöfl í sjávarútvegi Bandaríkjanna. Það er
býsna merkilegt að slíkar hömlur eru settar á
í því landi þar sem efnahagslífið hefur ein-
kennst og þrifist að miklu leyti af óheftum
markaðsöflum. Að Bandaríkjaþing skuli sam-
þykkja slíkt stílbrot á leikreglur markaðarins,
hlýtur að gefa sterklega til kynna hversu al-
varleg deilan um kvótann er. Aftur á móti
hefur það sjónarmið skotið upp kollinum að
breytingin á Magnuson-lögunum árið 1996,
hafi orðið vegna þess á sama ári fóru fram
þingkosningar í Bandaríkjunum.
Auk þess að samþykkja bannið við kvóta-
kerfi var jafnframt samþykkt á bandaríska
þinginu að leggja veiðigjald á allar fiskveiðar í
atvinnuskyni. Gjaldið getur numið allt að
3% af aflaverðmæti sem m.a. er notað til þess
að standa straum af opinberum kostnaði við
eftirlit og stjórn fiskveiða. Til upplýsinga má
geta þess að heildarkostnaður opinberra aðila
vegna rannsókna, stjórn fislcveiða og eftirlits
við fiskveiðar í Bandaríkjunum er var um 655
milljón US$ eða um 49 milljarðar ísl. krónur,
en undir þennan kostað fellur einnig eftirlit
með frístunda fiskveiðum. Samkvæmt
töflunni hér að framan myndi 3% veiðigjald
gefa af sér um 7.800 milljón ísl. krónur eða
um 16% upp í heildarkostnaðinn.
í ljósi þess hversu umdeilt kvótakerfið er
fór þingið fram á það við rannsóknaráð
Bandaríkjanna, National Research Council, að
gerð yrði ítarleg úttekt á efnahagslegum, fé-
lagslegum og líffræðilegum afleiðingum af
kvótakerfi við fiskveiðar. Jafnframt var rann-
sóknaráðinu falið að gera tillögur um kvóta-
kerfi framtíðarinnar. Rannsóknaráðið fól
verkefnið í hendur 15 manna nefndar sem
allir eru starfandi vísindamenn á sviði hag-
fræði, lögfræði, mannfræði, umhverfisfræði
og líffræði. í nefndinni sátu tveir íslendingar,
þeir Gísli Pálsson, prófessor í mannfræði við
Háskóla íslands og Rögnvaldur Hannesson,
prófessor í hagfræði við háskólann í Bergen,
Noregi. Vandlega var frá því gengið að ekki
sætu fulltrúar hagsmunaaðila í nefndinni til
að tryggja sem best hlutlæga niðurstöðu.
Niðurstöður og ráðleggingar
I störfum nefndarinnar var leitað víða eftir
sjónarmiðum, bæði hjá hagsmunaaðilum og
öðrum þeim sem létu málið sig varða. í um-
sögnum aðila var nefndin vöruð við því að
mæla með einu samleitu stjórnkerfi fyrir allar
28
Sjómannablaðið VIkingur