Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1999, Page 29

fiskveiðar. M.ö.o. var meðal annars varað
við því að kvótaleerfi gæti átt við all-
ar fiskveiðar í Bandaríkjunum.
Nefndin skilaði áliti
byrjun árs 1999. I kjöl-
farið var gefin út
vönduð skýrsla í nafni
nefndarinnar: „Shar-
ing the Fish, Toward. a
National Policy on
Individual Fish Quotas".
Skýrslan inniheldur skýra
greiningu á kvótakerfi fiskveiða
í Bandaríkjunum og í þeim löndum
þar sem slíkt kerfi hefur verið tekið upp,
þ.m.t. á íslandi. En það sem skiptir höfúð-
máli í skýrslunni eru niðurstöður og ráðlegg-
ingar sem nefndin leggur fýrir rannsóknarráð
Bandaríkjanna, sem síðan mun leggja málið
fýrir þingið. Þingið mun síðan vinna úr þess-
um ráðleggingum og væntanlega gera breyt-
ingar á Magnuson-lögunum. Helstu niður-
stöður og ráðleggingar nefndarinnar eru eftir-
farandi.
■ Banni aflétt. Nefndin leggur til að
banni við frekari upptöku á kvótakerfi verði
aflétt árið 2000.
■ Ekki bara kvótakerfi. Nefndin mælir
með að þingið og viðskiptaráðuneytið heim-
ili svæðabundnu fiskveiðiráðum að þróa nú-
verandi kvótakerfi og taka upp ný kvótakerfi
og aðlaga þau að markmiðum Magnuson-
laganna. Nefndin lítur svo á að kvótinn sé
einn af mörgum Ieiðum til þess að ná mark-
miði um sjálfbærar veiðar og veita viðspyrnu
við offjárfestingu í fiskveiðum.
■ Markmið og afleiðing. Með sérhverju
fiskveiðistjórnunarkerfi, þ.m.t. kvóta, skal
skilgreina líffræðileg, efnahagsleg og félagsleg
markmið kerfisins, þar sem margir eiga hags-
muna að gæta. Svæðabundnu fiskveiðiráðin
skulu sjá til þess að við útfærslu á kerfunum
sé einnig dregin upp skýr mynd af líffræðileg-
um, efnahagslegum og félagslegum afleiðing-
um af sérhverju kerfi um stjórn fiskveiða.
H Upphafleg úthlutun kvótans. Nefndin
telur að hin upphaflega úthlutun kvótans sé
umdeilanlegasti hluti kerfisins. Af þessum
sökum er lagt til að í stað þess að nota aðeins
eina aðferð verði notaðar noldcrar aðferðir við
upphaflega úthlutun kvótans. Að áliti nefnd-
arinnar verður betur tryggt „jafnari" úthlutun
milli þeirra aðila sem hagsmuni eiga að gæta,
með því að nota fleiri en eina aðferð við upp-
haflega úthlutun
kvótans. þær aðferðir sem nefndin leggur til
að svæðabundnu fiskveiðiráðin taki meðal
annars mið af eru:
O Úthlutun samkvæmt veiðireynslu.
Fyrirtækjum með útgerð fiskiskipa úthlutað-
ur upphaflegur kvóti samkvæmt veiðireynslu.
Undir þessari aðferð gætu fallið mörg ólík til-
brigði.
O Úthlutun skipstjóra- og áhafnarkvóta.
Nefndin leggur til að svæðabundnu fisltveiði-
ráðin íhugi möguleika á því að úthluta sér-
stakan skipstjóra- og áhafnarkvóta til þess að
uppfýlla markmið um jafnræði (equity goals) í
Magnuson-lögunum.
O Úthlutun fiskvinnslukvóta. Nefndin
fann engar nauðbeygðar ástæður fýrir því að
mæla með sérstökum kvóta til fýrirtækja sem
væru með fiskvinnslu á sínum snærum. Hins
vegar fann nefndin heldur engar sérstakar á-
stæður fyrir því að útiloka úthlutun kvóta til
fiskvinnslunnar.
O Úthlutun byggðakvóta. Nefndin mæl-
ir með því að byggðakvóti sé einn þeirra
möguleika sem svæðabundu fiskveiðiráðin
geti notað við upphaflega úthlutun kvóta.
Reyndar er til staðar svonefndur byggða-
tengdur þróunarkvóti (Community Develop-
ment Quotas) í Alaska sem nær að takmörk-
uðu leyti til nokkurra fisktegunda.
O Úthlutun er ekki gjöf. Nefndin beinir
því til svæðabundnu fiskveiðiráðanna að líta
ekki á úthlutaða kvótahlutdeild sem gjöf
(gifiing, gjafakvótahugtakið virðist vera víða
til en á íslandi) til þeirra sem fá upphaflegu
úthlutunina. í þessu sambandi bendir nefnd-
in á að hægt sé að nota uppboð eða hlutaveltu
til að úthluta kvóta til markhópa.
■ Framsal kvóta. Auk upphaflegrar út-
hlutunar kvóta er framsal veiðiheimilda um-
deilanlegasti þáttur kvótakerfisins. Nefnd-
in leggur þess vegna til að svæða-
bundnu fiskveiðiráðin og aðrir að-
ilar við sjávarbyggðina marki sér
stefnu um framsal veiðiheim-
ilda. Aftur á móti telur
nefndin almennt að ekki eigi
að setja hömlur á framsal
veiðiheimilda séu þær t.d.
framseldar innan sama byggðar-
lags. Nefndin bendir á að hægt sé
að nota skattatæki til þess að fyrir-
byggja neikvæð áhrif af framsali veiðiheim-
ilda.
■ Uppsöfnun kvóta. í Magnuson-lögun-
um er kveðið á um að þau kvótakerfi sem eru
í framkvæmd verði að vera þannig úr garði
gerð að einstakir kvótahafar geti ekki safnað
til sín óeðlilegri hárri hlutdeild kvótans.
Nefndin mælir fyrir að þingið setji ákvæði í
Magnuson-lögin sem kveði á um með skýrari
hætti hvað sé óeðlilegahá hlutdeild í kvóta.
■ Veiðigjald. Samkvæmt Magnuson-lög-
unum er heimilt að leggja allt að 3% gjald á
aflaverðmæti. Nefndin leggur til að lögunum
verði breytt þannig að heimilt verði að leggja
á enn hærra gjald án þess að skilgreina hversu
hátt það gæti orðið. Einnig leggur nefndin til
að heimilt verði að skattleggja sérstaklega
hagnað (windfall gains) af kvótaleigu og -sölu
Auk framangreindra atriði voru nrörg önn-
ur atriði sem nefndin hafði skoðanir á og
lagði fram ráðleggingu um.
Lokaorð
Nokkuð víst er að framundan eru líflegar
og spennandi umræður um kvótakerfið í
Bandaríkjunum. Þessar umræður munu ef-
laust höfða að einhverju leyti til íslendinga og
geta þess vegna orðið okkur lærdómsríkar.
Að vissu leyti má segja að nálgun Bandaríkja-
manna og bandarlskra stjórnvalda gagnvart
deilunni um kvótann sé varfærnisleg og virð-
ist miða að því að reyna sætta sem flest sjón-
armið sem lúta að málinu. Þetta er leið sem
við íslendingar gætum tekið til nánari athug-
Helstu heimildir:
Sharing the Fish: Toward a National Policy on Invidu-
al Fishing Quotas, NRC, 1999.
Toward Sustainable Fisheries, OECD 1997.
Brady, G. L.: United States Fishery Management: the
Coase Theorem atid Individually Tratisferable Quotas,
Hume Papers on Public Policy, vol. 5, no. 2, 1997.
Sjómannablaðið Víkingur
29