Náttúrufræðingurinn - 2005, Blaðsíða 53

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Hugsanlegt er að útbreiðsla tegund-
arinnar hafi dregist allmikið saman í
byrjun 19. aldar og hún því ekki
fundist í seinni rannsóknum. Einnig
er mögulegt að þær sagþangs-
plöntur sem nú vaxa í Trongisvágs-
firði hafi numið land á nýliðnum
árum og þá hugsanlega borist með
skipum. Takmörkuð útbreiðsla teg-
undarinnar í námunda við eina af
stærstu höfnum Færeyja styður þá
tilgátu (8. mynd). Rannsóknir þar
sem nútíma erfðatækni væri beitt
gætu hugsanlega gefið vísbendingu
um hvor skýringin er líklegri.
Ölduhreyfing sjávar hefur tals-
verð áhrif á lóðrétta útbreiðslu fjöru-
þörunga. Þeir ná mun ofar á brima-
sömum stöðum en skjólsælum og
geta efstu sjóþörungar eins og rauð-
ló vaxið langt ofan við efstu flóð-
mörk. Til dæmis vex rauðló á rúst-
um miðaldakirkjunnar í Kirkjubæ
sem stendur í nokkurri fjarlægð frá
sjó talsvert ofan við fjöruna. Við
neðri mörk fjöru á brimasömum
stöðum geta þörungar, eins og til
dæmis marinkjarni, sem að öllu
jöfnu vaxa neðan fjöru náð hátt upp
fyrir lágfjörumörk.
Sumar tegundir þörunga lifa
einungis á brimasömum stöðum en
aðrar á skjólsælum. í Færeyjum vaxa
tegundirnar Aglaothamnion seposi-
tum, reimaþang, marinkjami, brim-
þang, þunnaskegg og purpura-
himna einungis á mjög brimasömum
stöðum.6 Tegundirnar klóþang,
steinskúfur, dvergþang og fjöru-
fléttan Verrucaria mucosa vaxa hins
vegar einungis í fremur skjólsælum
fjörum (9. mynd). Þessum tegund-
um fylgja þangskegg, sem vex á kló-
þangi, og grænþörungurinn Tellamia
contorta, en hann myndar fíngerða
þræði sem vaxa inni í skeljum þang-
doppu og lita þær grænar. Þang-
doppa lifir einnig fyrst og fremst í
skjólsælum fjörum. I skjólsælum
fjörum hefur klóþang yfirleitt mesta
þekju ef þar er á annað borð harður
boha.
Nokkrar þörungategundir finnast
við öll stig brimasemi, frá skjól-
sælum fjörum og út á ystu annes þar
sem úthafsaldan fellur óheft að
ströndinni. Dæmi um áberandi
6. mynd. Mararhetta (Patella vulgataj heldur líklega niðri þörungagróðri á stórum
svæðum í fjöru við Færeyjar. Hún hefur ekki fundist lifandi við ísland. Ljósm.: Karl
Gunnarsson.
7. mynd. Sagþang (Fucus serratus) var áður talið algengt í Færeyjum en vex nú ein-
göngu á takmörkuðu svæði í Trongisvágsfirði á Suðurey. Hugsanlega er sagþang
nýlegur landnemi í Færeyjum. Ljósm.: Karl Gunnarsson.
tegundir sem þannig háttar til um
eru kóralþang, sjóarkræða og söl (6).
Einnig hafa brimskúfur, brimkló,
slavak og maríusvunta útbreiðslu
sem virðist óháð brimasemi (10.
mynd).
Djúpið
Eins og í fjöru eru það stórir brún-
þörungar sem setja mestan svip á
gróður neðan fjöru. Það eru þör-
ungar af þaraættbálki Laminariales.
Marinkjami, stórþari og beltisþari
eru algengastir. Þar sem botngerð
leyfir, þ.e. botn er harður, myndar
stórþari samfelldan skóg frá 2-3 m
dýpi niður á meira en 20 m (11.
mynd). I stórþaraskógi lifir aragrúi
smárra tegunda og eru rauð-
þörungar algengastir.5
Áberandi rauðþörungar í þara-
skógi eru djúpbúi, ránarkambur,
kambgrös, fiðurþari, skarðafjöður
og dreyrafjöður. Allar þessar
tegundir eru einnig algengar á bohú
innan um þara við ísland.19 Að auki
eru nokkrar rauðþörungategundir
51