Náttúrufræðingurinn - 2000, Qupperneq 12

5. mynd. Skráð útbreiðsla glómosa. - Known distribution
of Hookeria lucens. Heimild/From Störmer 1969, Bohlin et
al. 1977 (revised).
klettasyllum og við læki, einkum í skógum en
er þó til á skóglausu landi. í Svíþjóð vex
tegundin einnig á skuggsælum og rökurn
stöðum við vatn, oft á jarðvegi en einnig
neðst við rætur trjáa og á steinum. I Mið-
Evrópu vex glómosi meðal annars á næring-
arsnauðum stöðum í bland við barnamosa
(:Sphagnum).
Þar sem glómosi vex í Noregi er meðalhiti í
janúar á milli 0 og +4°C, meðalhiti í júlí er á
milli +14 og +16°C og ársúrkoma er að
meðaltali meiri en 1000 mm. Samsvarandi
tölur á vaxtarstöðum mosans í Svíþjóð eru:
Meðalhiti í janúar er á milli -2 og -1°C,
meðalhiti í júlí á milli +15 og +16°C og
ársúrkoma að meðaltali 650-850 mm.
Haukatunga í Kolbeinsstaðahreppi er sú
veðurathugunarstöð sem liggur næst i'und-
arstað glómosa í Eldborgarhrauni, rétta 5 km
þar frá. Þaðan eru til samfelldar mælingar
aðeins frá árunum 1981 til 1983. Meðaltal
hita íjanúar á þeim árum var-3,4°C, meðal-
hiti í júlí var +9,6°C og ársúrkoma 1275,2 mm
að meðaltali. Af þessu er
ljóst að hitatölur eru
allnokkru lægri hér á landi en
úrkoma ívið meiri. Hér þarf
hins vegar að huga að því að
það er fjarri lagi að mælitölur
þessar segi alla söguna.
Það hefur löngum verið
þekkt að plöntur njóta mjög
sérstakra vaxtarskilyrða í
dældum og gjótum í hraun-
um. Þegar þar við bætist að
glómosi vex í gjótum, sem
heit gufa leikur um, er Ijóst
að almennar veðurfarsmæl-
ingar segja næsta lítið um
aðstæður á staðnum. Senni-
lega er loft rakamettað árið
um kiing og ósennilegt að
þar frysti. Glómosi vex ylir-
leitt í þó nokkrum skugga,
og var einna dýpst um 50 cm
inni í gjótu en einnig við op í
forsælu (6. mynd).
Hitinn úr gjótum hefur
ekki aðeins áhrif á plöntur
þar inni, heldur gætir áhrifa
hans verulega út í hraunið, eins og glöggt
má sjá á mosavexti þar. Ekki er víst að hitinn
hafi úrslitaáhrif á háplöntuflóruna í dældum,
svo sem burkna, því að hún nýtur snjó-
þungans og svo mun ríkja þar mikið logn,
hvernig sem viðrar.
Af tegundum sem uxu í gjótum og við op
þeirra uppi á hrauninu, þar sem áhrifa frá
jarðhita gætir, má nefna mosategundir
þessar:
Aneura pinguis (fleðuniosi)
Bartramia ithyphylla (barðastrý)
Calypogeia muelleriana (laugagyrðill)
Dicranum majus (fagurbrúskur)
Diplophyllum albicans (urðaflipi)
Fissidens osmundoides (vætufjöður)
Frullania tamarisci (klettakrýsill)
Hypnum cupressiforme (holtafaxi)
Hypnum jutlandicum (laugafaxi)
Lejunea cavifolia (skjóðumosi)
Lophozia ventricosa (urðalápur)
Metzgeriafurcata (skuggarefill)
Plagiochila porelloides (sniðmosi)
74