Náttúrufræðingurinn - 2000, Qupperneq 26

4. mynd. Yfirlitsmynd yfir þróun kattardýra (Felidae).
Þrjár markverðustu undirœttirnar eru litaðar (breytt frá
Thenius, 1980). - An overview of the evolution of the
family Felidae. The three most important sub-families
are coloured (mod. from Thenius, 1980).
■ ÞRÓUNARSAGA
SVERÐ KATTA
Sverðtennur komu a.m.k. tvisvar
sinnum fram í þróun kattardýra
(Felidae), fyrst hjá undirættinni
Nimravinae (falskir sverðkettir)
og síðar hjá Machairodontinae
(sverðkettir) (4. mynd).
Elstu kattardýr sem fundist
hafa eru Eofelis og Aelurogale
(fornkettir) frá síð-eósen í Evr-
asíu. Á ólígósen þróuðust þau
yfir í undirættimar Nimravinae og
Proailurinae. Á míósen þróuðust
sfðan Proailurinae yfir í Felinae
(þ.e. þróaða ketti, sem öll
núlifandi kattardýr tilheyra) og
Machairodontinae (sverðkettir)
(Thenius 1980).
Bæði innan Nimravinae og
Machairodontinae má deila
sverðköttum upp í tvo hópa.
Annan hópinn mætti nefna rýt-
ingstennta ketti, en þeir voru
með langar (15-17 cm), breiðar
og þykkar vígtennur með fínar
rifflur. Þessir kettir voru frekar
fótstuttir, vöðvastæltir og tiltölu-
lega hægfara. Þeir hafa líklega átt
í vandræðum með að elta hrað-
fara bráð um langan veg (Carroll
1988). Hinn hópinn mætti nefna
bjúgtennta ketti, en þeir voru
með stuttar (7-1 I cm), breiðar og
þunnar vígtennur með grófari
rifflum og voru þær einnig krappari. Þessir
kettir voru leggjalengri og betur til þess
fallnir að elta uppi bráð (Carroll 1988).
Sverðkettir lifðu aðallega á norðurhveli
jarðar en hafa einnig fundist í S-Ameríku.
Hvorki sverðkettir né aðrir kettir komust til
Ástralíu (6. mynd).
Falskir sverðkettir (höfðu ekki eiginlega
líkamsbyggingu kattardýra, heldur fremur
bjamdýra) vom dreifðir um Evrasíu og N-
Ameríku á ólígósen og míósen. Landbrúin yfir
Beringssund var meira eða minna opin á
tertíer. Þess vegna áttu plöntur og dýr greiðan
aðgang á milli heimsálfanna (Stanley 1989).
Á míósen kom Machairodus fram á
sjónarsviðið í Evrasíu. Hann var fyrsti
fulltrúi undirættarinnar Machairodontinae
(sverðkettir) og var uppi á sama tíma og
Sansanosmilus, sem var sá síðasti af undir-
ættinni Nimravinae (falskir sverðkettir). Þeir
dóu líklega báðir út á ár-plíósen í Evrasíu.
Nimravinae hurfu síðar af sjónarsviðinu í N-
Ameríku og var Barbourofelis sá síðasti af
þeim (Thenius 1980).
Machairodus þróaðist yfir í Homo-
therium og Megantereon og leystu þeir
forföður sinn af hólmi. Homotherium er sá
sverðkatta sem mesta útbreiðslu hafði.
88