Náttúrufræðingurinn - 2000, Qupperneq 34

1. mynd. C-14 remma andrúmsloftsins á liðnum árþúsundum (20 ára meðalgildi).
Hlutfallslegt frávik (íþúsundustu hlutum) frá MS-staðlinum (Stuiver og Reimer 1993).
af þeim séu þrjú dálítið misþung afbrigði,
svonefndar samsætur. Tvær þeirra eru
stöðugar, C-12 (99% af öllum kolefnis-
atómunum) og C-13 (1%), en hin þriðja,
kolefni-14 (C-14, l4C eða geislakol), er
óstöðug, þ.e. hún er geislavirk og eyðist
stöðugt.
Nærri allt kolefni andrúmsloftsins er
bundið í kolsýru (CO,). í henni er örlítið, eða
um eitt af hverjum lð12 atómum, þ.e. eitt af
milljón milljónum atóma, af gerðinni kolefni-
14. Hlutfallið milli fjölda C-14 og allra
kolefnisatómanna, C 14/C-hlutfallið, kallast
hér C-14 remma. Styrkur geislavirkninnar,
þ.e. fjöldi C-14 kjarna í mælisýni sem um-
myndast á sekúndu, stendur í réttu hlutfalli
við fjölda C-14 atómanna og því einnig við
remmuna.
Þrátt fyrir óstöðugleika C-14 atómanna
finnst geislakol í náttúrunni vegna stöðugr-
ar nýmyndunar af völdum geimgeisla í heið-
hvolfinu, þar sem niturkjarnar breytast í
geislakolskjarna (N-14 breytist í C-14).
Nýmynduð C-14 atóm bindast súrefni og
mynda kolsýru (l4CO,), sem loftstraumar og
vindar dreifa síðan og blanda í kolsýruforða
alls andrúmsloftsins svo C-14 remman
verður alls staðar sú sama. Þannig hefur
C-14 remma andrúmsloftsins haldist nokkuð
stöðug í árþúsundir en þó breyst dálítið í
takt við hægar breytingar í innstreymi geim-
geisla(l. mynd); síðustu 10 þúsund ár hefur
hún mest vikið um 6% frá meðaltali tíma-
bilsins. Stöðugleiki C-14 remmunnar í and-
rúmsloftinu stafar annarsvegar af C-14
nýmyndun og hinsvegar af samanlögðum
áhrifum 1) geislahrörnunar, 2) bindingar
kolefnis í plöntum og 3) víxlverkunar milli
lofts og yfirborðs sjávar, en í hafinu er
meginforði geislakolsins.
Allur gróður á yfirborði jarðar tekur
kolefni sitt úr andrúmsloftinu og bindur það
í lífrænar sameindir með hjálp sólarorku
(ljóslífgun). C-14 remman er nákvæmlega hin
sama í öllum gróðri (og dýrum sem á honum
lifa). I nýmynduðum plöntuvef er hún sú
sama (eftir minniháttar leiðréttingu sem rætt
verður um síðar)
- hvar á jörðu sem plantan vex og
- hverrar tegundar sem hún er.
Aldursgreining með kolefni-14 byggist á
96