Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 2000, Side 48

Náttúrufræðingurinn - 2000, Side 48
19. mynd. Skýringarmynd af kenningu Weismanns um samfellu kímbrautarinnar — lárétta línan neðst á myndinni. (Oldroyd 1983.) B = líkamsfrumur (lfldfumur) Z = okfruma (mynduð við samruna eggfrumu og sáðfrumu) S = sáðfruma \æxlunarfrumur E = eggfruma J breytingar sem menn hafa síðan rannsakað eru breytingar á einstökum genum, en öllum stökkbreytingum, jafnt þeim stærri sem hinum nrinni, er það sameiginlegt að þær birtast óháð því hvort þær eru til tjóns eða gagns við ráðandi aðstæður. Thomas Hunt Morgan (1866-1945), bandarískur erfðafræðingur, sýndi ásamt samstarfsmönnum sínum fram á það með rannsóknum á lítilli flugu, bananaflugu, Drosophila melanogaster, að genin eru í litningum frumukjarnans. Hann sameinaði erfðalögmál Mendels, kenninguna um stökkbreytingar og náttúruvalskenningu Darwins í heilsteyptri skýringu á þróun sem enn stenst í megindráttum: (1) Rannsóknir Mendels leiddu í ljós að erfðaþættirnir renna ekki saman eða blandast í afkomendum heldur haldast í stofnunum, jafnvel þótt áhrif þeirra geti legið niðri um margar kynslóðir. (2) Tilviljunarkenndar, arfgengar stökk- breytingar á þessum erfðaþáttum, genunum, stuðla að breytileika sem náttúran velur síðar úr eða hafnar. (3) Darwin og Wallace sýndu fram á að afbrigði koma fram þegar stofnar einangrast frá umheiminunr og þróunarkenning þeirra gerir ráð fyrir að þau geti smám saman breyst í sjálfstæðar tegundir. Nýlamarckisminn Þýskur dýrafræðingur, August Weismann (1834-1914), var stuðningsmaður Darwins og mjög mótfallinn hugmyndum um það að breytingar af völdum umhverfis gengju að erfðum. Hann skar rófuna af nýfæddum músum í fimm ættliði, samtals 901 mús, en afkvæmin fæddust ævinlega með eðlilega rófu. Með þessu taldi Weismann sig hafa afsannað arfgengi áunninna eiginleika. Hann ályktaði að þær breytingar einar gengju að erfðum sem yrðu á kímbrautinni, það er æxlunarfrumum eða frumum sem þær væru komnaraf (19. mynd). Ymsir líffræðingar voru samt allt fram á miðja 20. öld ósáttir við það að umhverfið gæti ekki kallað fram arfgengar breytingar. Hugmyndir þeirra hafa verið kallaðar nýlamarckismi, þótt sjálfir þættust þeir sannari darwinistar en nokkrir fylgismenn Weismanns og Morgans. Einn þessara manna var Emst Haeckel (1834—1919), virtur þýskur heimspekingur og líffræðingur og einn dyggasti stuðningsmaður Darwins. Annar vísindamaður og síst minna virtur, rússneski sálfræðingurinn og lífeðlisfræð- ingurinn Ivan Pavlov (1849-1936), kenndi músum að leita matar þegar bjöllu var hringt. Mýs af fyrstu kynslóð lærðu ekki að tengja bjölluhljóðið inat fyrr en eftir um 300 til- 110

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.