Náttúrufræðingurinn - 2000, Qupperneq 48

19. mynd. Skýringarmynd af kenningu Weismanns um samfellu kímbrautarinnar — lárétta
línan neðst á myndinni. (Oldroyd 1983.)
B = líkamsfrumur (lfldfumur)
Z = okfruma (mynduð við samruna eggfrumu og sáðfrumu)
S = sáðfruma \æxlunarfrumur
E = eggfruma J
breytingar sem menn hafa síðan rannsakað
eru breytingar á einstökum genum, en öllum
stökkbreytingum, jafnt þeim stærri sem
hinum nrinni, er það sameiginlegt að þær
birtast óháð því hvort þær eru til tjóns eða
gagns við ráðandi aðstæður.
Thomas Hunt Morgan (1866-1945),
bandarískur erfðafræðingur, sýndi ásamt
samstarfsmönnum sínum fram á það með
rannsóknum á lítilli flugu, bananaflugu,
Drosophila melanogaster, að genin eru í
litningum frumukjarnans. Hann sameinaði
erfðalögmál Mendels, kenninguna um
stökkbreytingar og náttúruvalskenningu
Darwins í heilsteyptri skýringu á þróun sem
enn stenst í megindráttum:
(1) Rannsóknir Mendels leiddu í ljós að
erfðaþættirnir renna ekki saman eða
blandast í afkomendum heldur haldast í
stofnunum, jafnvel þótt áhrif þeirra geti
legið niðri um margar kynslóðir.
(2) Tilviljunarkenndar, arfgengar stökk-
breytingar á þessum erfðaþáttum, genunum,
stuðla að breytileika sem náttúran velur
síðar úr eða hafnar.
(3) Darwin og Wallace sýndu fram á að
afbrigði koma fram þegar stofnar einangrast
frá umheiminunr og þróunarkenning þeirra
gerir ráð fyrir að þau geti smám saman
breyst í sjálfstæðar tegundir.
Nýlamarckisminn
Þýskur dýrafræðingur, August Weismann
(1834-1914), var stuðningsmaður Darwins
og mjög mótfallinn hugmyndum um það að
breytingar af völdum umhverfis gengju að
erfðum. Hann skar rófuna af nýfæddum
músum í fimm ættliði, samtals 901 mús, en
afkvæmin fæddust ævinlega með eðlilega
rófu. Með þessu taldi Weismann sig hafa
afsannað arfgengi áunninna eiginleika.
Hann ályktaði að þær breytingar einar
gengju að erfðum sem yrðu á kímbrautinni,
það er æxlunarfrumum eða frumum sem þær
væru komnaraf (19. mynd).
Ymsir líffræðingar voru samt allt fram á
miðja 20. öld ósáttir við það að umhverfið
gæti ekki kallað fram arfgengar breytingar.
Hugmyndir þeirra hafa verið kallaðar
nýlamarckismi, þótt sjálfir þættust þeir
sannari darwinistar en nokkrir fylgismenn
Weismanns og Morgans. Einn þessara
manna var Emst Haeckel (1834—1919), virtur
þýskur heimspekingur og líffræðingur og
einn dyggasti stuðningsmaður Darwins.
Annar vísindamaður og síst minna virtur,
rússneski sálfræðingurinn og lífeðlisfræð-
ingurinn Ivan Pavlov (1849-1936), kenndi
músum að leita matar þegar bjöllu var hringt.
Mýs af fyrstu kynslóð lærðu ekki að tengja
bjölluhljóðið inat fyrr en eftir um 300 til-
110