Náttúrufræðingurinn - 1985, Side 15

11. mynd. Gjáin í Þjórsárdal. Til hægri á myndinni sér í Þjórsárdalshraun. Á mótum þess
og setlaganna undir því spretta fram tærar lindir. - The Gjá gorge in Pjórsárdalur valley.
(Ljósm.Iplioto: Ingibjörg Kaldal)
NÚTÍMAHRAUN
Á kortinu eru aðgreind fjórtán
hraun og til viðbótar eru a. m. k. þrjú
þekkt úr borholum (Elsa G. Vilmund-
ardóttir 1977). Hraunin eru runnin frá
tveimur eldstöðvakerfum, þ. e. Veiði-
vötnum og Heklu (Sveinn P. Jakobs-
son 1979). Hraunin eru aðgreind með
lit og merkingum eftir því hvoru eld-
stöðvakerfinu þau tilheyra. Hrauna-
syrpurnar eru:
1) Tungnárhraun (TH). Unnt er að
rekja þau að Vatnaöldum við
Tungná hjá Hófsvaði. Þau eiga
upptök sín í Veiðivatnakerfinu.
2) Hraun frá Heklukerfinu (HH), að-
allega úr norðaustur hluta þess.
Nokkrir upptaka gíganna sjást á
kortinu.
Auðvelt er að greina milli Tungnár-
hraun og hrauna frá Heklu, því
Tungnárhraun eru öll dílótt. Mest ber
á stórum, hvítum dílum (plagíóklas),
en einnig sjást ólivíndílar, en þeir eru
bæði smærri og færri. Hraun frá Heklu
eru hins vegar dílalaus.
Auk þess er munur á efnasamsetn-
ingu Tungnár- og Hekluhrauna. Tungn-
árhraunin eru úr þóleiíti, en basaltliraun
frá Heklu tilheyra s. k. „transitional al-
kali basaltflokki" (SveinnP. Jakobsson
1979).
Mikill munur er á rúmmáli, út-
breiðslu og ásýnd Tungnár- og Heklu-
hrauna. Tungnárhraunin eru 1 — 16
109