Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 58

Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 58
ljósbrúnt, en íslandítið dökknar yfir- leitt við ummyndun. Örðugra er að þekkja dasít og rýólít í sundur, en nánar verður fjallað um það í næsta bergtegundaþætti. Nafnið dasít var fyrst notað um súrt berg sem víða er að finna í Sieben- búrgen í Ungverjalandi, en rómverjar nefndu þetta landsvæði Dacia. ÚTBREIÐSLA OG UPPRUNI Útbreiðsla dasíts er tengd megineld- stöðvum. Það hefur fundist með vissu í 20 megineldstöðvunum, sjá 2. mynd, ýmist sem hraun, gjóska eða grunn innskot. Helstu heimilda um dasít er getið í heimildalista. í Öskjugosinu 1875 mynduðust tvö lítil dasíthraun, norðaustan og suðvestan við Öskju- vatn (Guðmundur Sigvaldason 1979). Þetta er eina dasítgosið sem kunnugt er um á nútíma. Dasít virðist nokkuð algengt í sumum megineldstöðvum frá tertíer-kvarter, eins og Kerlinga- fjöllum (Karl Grönvold 1972), Reykjadalseldstöðinni í Miðdölum (Haukur Jóhannesson 1975) Króks- fjarðareldstöðinni, og Setbergseld- stöðinni (Haraldur Sigurðsson 1970). í öðrum megineldstöðvum virðist dasít vanta alveg þótt vel hafi verið leitað, og rýólít sé þar til staðar. Erfitt er að segja til urn hversu mikið dasít hafi myndast hér á landi síðan land reis úr sjó, lauslega áætlað er það 1-3% af rúmmáli storkubergs á Islandi. Uppruna dasíts, líkt og rýólíts, er leitað í jarðskorpunni, þ. e. á nokkurra km dýpi. Er þá talið að það geti ann- aðhvort myndast við hlutkristöllun á íslandíti í kvikuþróm á t. d. 2—5 kíló- metra dýpi, eða við blöndun á íslandíti og rýólíti. Einnig er hugsanlegt að það myndist við hlutbráðnun á basalti í jarðskorpunni eða jafnvel efst í möttl- inum. ÞAKKIR Grétari ívarssyni og Ómari B. Smára- syni eru færðar þakkir fyrir upplýsingar um bergganga á Vatnsnesi, og Árnesmegineld- stöðina á Ströndum. HEIMILDIR Carmichael, I.S.E. 1964. The petrology of Thingmúli, a Tertiary volcano in east- ern Iceland. — Journ. Petrol 5: 435 — 460. Guðmundur E. Sigvaldason. 1979. Rif- ting, magmatic activity and interaction between acid and basic liquids. The 1875 Askja eruption in Iceland. — Nor- ræna Eldfjallastöðin, Fjölrit 7903: 43 bls. Hald, N., A. Noe-Nygaard & A.K. Pedersen. 1971. The Króksfjörður cen- tral volcano in north-west Iceland. — Acta naturalia Islandica II, 10: 28 bls. Haraldur Sigurðsson. 1970. The petrology and chemistry of the Setberg volcanic region and the intermediate and acid rocks of Iceland. — Óbirt doktors- ritgerð, Durhamháskóli: 321 bls. Haukur Jóhannesson. 1975. Structure and petrochemistry of the Reykjadalur cen- tral volcano and the surrounding areas, midwest Iceland. — Óbirt doktors- ritgerð, Durhamháskóli: 273 bls. Hawkes, L. 1924. Olivine-dacite in the Tertiary volcanic series of eastern Ice- land: the Rauthaskritha (Hamars- fjord). — Ouart. J. Geol. Soc. London, 80: 549-567. Hjalti Franzson. 1978. Structure and pet- rochemistry of the Hafnarfjall - Skardsheidi central volcano and the surrounding basalt succession, W-Ice- land. — Óbirt doktorsritgerð, Edin- borgarháskóli: 264 bls. Karl Grönvold. 1972. Structural and pet- rochemical studies in the Kerlingarfjöll region, cental Iceland. — Óbirt dokt- orsritgerð, Oxfordháskóli: 237 bls. 152
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.