Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 39

2. mynd. Gamall bær frá Hlésey með marhálmsþaki og forn vindmylia í Frilandsmuse-
et, Lyngby, Danmörku. 7. sept. 1983. Ljósm. Ing. Dav.
var í dýnur, kodda, stólsetur o.fl.
handa sjúkrahúsum, herskálum og
heimilum. Margur hermaður þar hefur
eflaust sofið á marhálmsdýnu. Fyrir
stríðið seldu Danir marhálm bæði til
Evrópulanda og t.d. til Brasilíu. Vest-
urfarar fyrr á tíð lágu oft á marhálms-
dýnum. Þær þóttu hlýjar og sæmilega
endingargóðar, því að mölur fer ekki í
þær.
í Hlésey og víðar í Danmörku var
marhálmur fyrrum notaður í húsþök.
Á Hlésey hafa slík þök verið gerð í 200
ár, að því vitað er, en nú er því hætt.
Árið 1952 var stór bær fluttur þaðan
og settur upp í „Frilandsmuseet" í
Lyngby (sjá 2. mynd) skammt utan við
Kaupmannahöfn. Þetta er eins konar
„Árbæjarsafn“ Sjálendinga og sannar-
lega forvitnilegt til skoðunar. Síðast-
liðið sumar kom höfundur þar og
skoðaði m.a. gamla Hléseyjarhúsið.
Að uppsetningu þess vann níræður
öldungur, sá síðasti sem unnið hafði
slíkt verk, og nokkrar gamlar konur,
sem á sínum tíma höfðu unnið að með-
höndlun marhálms og þangs við þak-
gerð á Hlésey, en margt fólk vann
jafnan að slíku verki. Það þurfti að
skola og vinda marhálmsflækjurnar og
festa við rafta og sperrur. Marhálms-
þekjan hékk í fyrstu því nær til jarðar:
hún þurfti að hafa tíma til að síga og
jafna sig og verða þétt, en síðan var
hún skorin til og jöfnuð að neðan.
Þekjan gat verið um einn metri á
þykkt. Þang var stundum haft til upp-
fyllingar. Á þessum stöðum var þakið
látið vera mjög sítt, einkum á útihús-
um, aðeins op fyrir dyrum og glugg-
um. Þak mót norðri gat enst eina öld
eða lengur. Húsið var hlýtt að vetri en
svalt á sumrin. En ef kviknaði í svona
þaki, var varla hægt að slökkva eldinn.
Auk þess að vaxa við strendur Evr-
ópu, Suðvestur-Grænlands og Norður-
Ameríku finnst marhálmur einnig við
Japans- og Kínastrendur.
133