Náttúrufræðingurinn - 1959, Side 50

208
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
tlóa norður að heimskautsbaug, þar á meðal í Eystrasalti og alla
leið inn í Helsingjabotn, svo og við Bretlandseyjar. Ekki við Fær-
eyjar. Við strendur Ameríku: £rá suðurströnd Labrador að Hatter-
ashöfða, og Kyrrahafsmegin: £rá brezku Kolumbíu að Elkhorn
Slough í Kalifomíu, en til Kyrrahafsstrandarinnar var tegundin
flutt árið 1874, og liefur síðan tímgast þar vel. Við Austur-Asíu:
frá Kamschatka-skaga til suðurodda Honshu-eyjar.
Sandskelin er 9—12 cm löng fullvaxin (getur orðið nokkru
stærri við beztu skilyrði) og er hægri skelin eilítið stærri en sú
vinstri. Hún lifir á sandbotni, venjulega á 6—7 metra dýpi; finnst
sjaldan lifandi á meira dýpi en 50 metrum. Hún grefur sig niður
í sandinn líkt og smyrslingurinn, stundum 20 cm djúpt og er því
ekkert í vanda stödd þó undan henni flæði, en slíkt er ekki ótítt
þar sem útfiri er mikið. Hjá sandskelinni eru kynin aðskilin.
Fjölgunin fer fram að sumrinu, því að á tímabilinu frá júní og
fram í september finnst mikið af lirfum í svifinu með fram lönd-
unum þar sem tegundin á heima. Þegar dýrið er um það bil 0,4
mm að lengd, myndar það spunaþræði (byssus) og getur þá sogið
sig fast við ýmsa hluti. En þegar skelin hefur náð 2ja mm lengd
missir hún þræðina og byrjar þá að grafa sig niður á sjávarbotn-
inn, eftir það ber hún sig lítið um. Aðlögunarhæfileiki sand-
skeljarinnar gagnvart seltu vatnsins er mikill; getur hún lifað
góðu lífi í mjög lítið söltu vatni.
Sandskelin er veidd til matar, bæði á Bretlandseyjum, í Kali-
fomíu og víðar og þykir hinn ágætasti réttur.
Hvenær sandskelin hefur tekið bólfestu hér við land, verður ekki
vitað, en sennilega hefur liún gert það á allra síðustu áratugum,
svo framarlega sem útbreiðsla hennar er einskorðuð við Skarðs-
fjörð. Á hvern hátt þessi grunnsævistegund hefur komizt hingað
verður ekki ráðið urn sinn. Eðlilegast væri að hugsa sér, að hún
hefði komið sem lirfa í svifi frá Bretlandseyjum, en slíkt er ekki
unnt að sanna, á meðan lífseigja grunnsævitegunda á lirfustigi á
för þeirra um útsæin hefur sama sem ekkert verið rannsökuð.
Sandskelin hefur aldrei fundizt í fomum skeljalögum hér á
landi, ltvorki fyrir né eftir jökultímann. Þó hefur hún lifað við
strendu Vestur-Evrópu, að minnsta kosti frá því seint á Tertier-
tímanum; um það bera margir fornskeljafundir vitni, bæði t
Hollandi og á Bretlandseyjum. lngimar Óskarsson.