Náttúrufræðingurinn - 1965, Qupperneq 10

104
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
að Þingvallavatn hafi sjálft sýnt, er það gekk góðan spöl á nórður-
landið, en þornaði npp sunnan megin. I sögu Þingvalla sjállra er
þessi jarðsk jálfti merkilegur vegna þess, að þá fór nokkur hluti slétt-
lendisins í kaf eða varð að blautlendi. Einnig lagðist af alfaraveg-
urinn til Þingvalla. Hann lá niður að vatni við suðurendann á Al-
mannagjá, sem þar heitir raunar Hestagjá. Þessi gamli vegur lá aust-
an í halla eystri gjárveggsins svo nærri vatninu, að hann fór í kaf á
kafla í umbrotunum. Þaðan af lá leiðin austan af Mosfellsheiði of-
an í Afmannagjá vestan við Hakið, og er svo enn í dag.
I kringum 1840 ferðuðust Jónas Hallgrímsson og Steenstrup um
klungur landsins í rannsóknarskyni og komu þá að Þingvöllum.
Steenstrup mældi hæðina á vesturvegg Almannagjár með snæri og
fannst hún 51 alin og 8 þumlungar.1 2) Það eru um 80 m, og mun það
vera nærri réttu. (Þorv. Thoroddsen 1904).
Þorvaklur Thoroddsen kom við á Þingvöllum sumarið 1883 á
ferð sinni til Skjaldbreiðs og Geysis, og á heimleiðinni fór hann
sunnan við vatnið, Dyraveg. Gerði hann þá ýmsar athuganir, sem
lúta að myndun vatnsins og jarðfræði landsins í kring. Meðal ann-
ars veitti hann þá athygli strandlínum og malarrindum sunnan
vatnsins, sem hann segir vera í 10—13 m hæð yfir vatnsborði. Árið
1889, er Þorvaldur kom úr ferð sinni til Veiðivatna, fór hann veg-
inn frá Laugarvatni til Þingvalla, sem gjarnan mætti kalla Barma-
skarðsveg. Sá hann þá, að Þingvallahraunið er komið úr gossprungu
á Tindafjallaheiði, en ekki frá Skjaldbreið, eins og oft hefur verið
talið. Þingvallavatni lýsir Þorvaldur ýtarlegast í riti sínu „Island.
Grundriss der Geographie und Geologie" (1905). Um strandlín-
urnar segir Þorvaldur þar svo lrá: „Þingvallavatn hefur afrennsli
um Sogið, sem eftir ísöld hefur grafið sér djúpt gljúfur gegnum
móbergshrygg einn. Áður en áin halði grafið farveginn nógu djúpt,
var vatnið stærra, og langur flói náði suðvestur úr því yfir sléttlend-
ið hjá Nesjavöllum (. . die Ebenen bei Nesjavellir). Frá þeim tíma
finnast greinilegar strandlinur sunnan Þingvallavatns 10—15 m-)
hærra en vatnsborð þess er nú. Sú tilgáta Þorvalds, að strandlínur
þessar séu frá þeim tíma, þegar Sogið var að grafa sér farveg gegn-
1) Islenzk (verzlunar)alin á 17. og 18. öltl = 10/11 clönsk alin = 57,064 cm
(Magnús Már Lárusson: íslenzkar mælieiningar).
2) Annars staðar nefnir Þorvaldur 10 m eða 10—13 m.