Náttúrufræðingurinn - 1965, Blaðsíða 23

NÁTTÚ RUFRÆÐI N G URI N N
i ir.
hvort tekið hefurverið tillit til hruns úr gjárbörmunum, en hafi það
ekki verið gert, hlýtur þessi tala að lækka nokkuð.
Nýlega hafa Gunnar Böðvarsson og G. P. L. Walker (1964) birt
fróðlega grein um þetta efni. Hinn síðarnefndi leggur þar einkum
áherzlu á hinn veigamikla þátt, sem berggangar (þ. e. sprungugos
og sprunguinnskot) eiga í láréttum hreyfingum jarðskorpunnar hér
á landi. Komast þeir að þeirri niðurstöðu, að lrá upphafi Tertier-
tímans (60 milljón ár), hafi austustu og vestustu hluta landsins
rekið hvorn frá öðrum um 400 km eða meira. Allan þann tíma hafi
aðeins tiltölulega mjótt eldstöðvabelti þvert yfir landið verið virkt
líkt og í dag, og þar liafi hlaðizt upp basaltbyggingin til beggja hliða.
Þess var getið, að Þorvaldur Thoroddsen taldi Þingvallavatns-
dældina hafa verið fulla af skriðjökli á ísöld (þegar Þorvaldur talar
um ísöld, samsvarar það venjulega síðasta jökulskeiði). Ýmislegt vitn-
ar um, að svo hefur verið, t. d. grágrýtisbjörg norðan í hlíðunum, sem
vita að vatninu og þangað hafa borizt með skriðjökli norðan úr vatns-
stæðinu. Þá má nefna, að utan á marga af brotstöllunum, sem jaðra
við sigdældina, er smurt jökulruðningi. Sýnir það, að þeir rekja aldur
sinn aftur á síðasta jöknlskeið. Enn má nefna jökulgarða og menjar
um jökullón, sem finnast norðan undir Grafningsfjöllum austan-
verðum og rætt verður um hér á eftir. Danskir jarðfræðingar, Bjer-
ring-Pedersen og Niels Nielsen (1929), töldu sig hvergi sjá nein
merki um jökulsvarf í Þingvallavatnslægðinni og segja, að jafnvel
elztu brotlínur (sem raunar eru hreint engar brotlínur, heldur hlíð-
ar hryggja og stapa þarna í nágrenninu) sýni engin merki um slíkt.
Ganga þeir svo langt, að halda því fram, að Þingvallavatnslægðin sé
öll mynduð eftir ísöld. Þar sem rök þessara jarðfræðinga eru úr
lausu Iofti gripin og næg dæmi um hið gagnstæða, hlýtur niður-
staða þeirra að vera röng.
Franskur maður, Biays, hefur samið alllangt rit um landslags-
myndun á Suðvesturlandi. Fátt er nýstárlegt í því riti, en ýmsu
blandað saman, bæði gömlum firrum og nýjum sannindum. Loka-
orð hans um Þingvallavatnslægðina, en þar byggir hann mest á rit-
gerð Bjerring-Pedersens og Niels Nielsens, eru á j.essa leið í lauslegri
þýðingu: „Niðurstaða mín, sem að líkindum er óvéfengjanleg, er
því sú, að hér sé um tektónískan sigdal að ræða, sem ef til vill var
undirbúinn lyrir eða á ísöld (peut-étre préparé avant ou pendant les
glaciations), en myndun hans hefur aðallega átt sér stað í landsigum