Náttúrufræðingurinn - 1947, Side 15

NÁTTÚRU l’RÆ-ÐIN GURINN
107
miðju trjástofnsins (mergnum), en erfiðara, ef hún liggur þvert á
fyrrnefnda stefnu. En oft eru Jiinar löngu frumur, er Jiggja eftir
trénu endilöngu, svo samvaxnar vegna snúnings á frumunum eða
beygju á þeim eða svo festar santan af öðrum fr-umum, að illt eða
næstum ógerlegt er að kljúfa viðinn í sundtir. Slíkur er viðurinn t. d.
af birki, quebraclro og ýmsum öðrurn trjátegundum í hitabeltis-
löndunum.
Liturinn á liinum ýmsu ti jáviðartegundum er allbreytilegur. Oft-
ast nær er hann þó uppltafléga ljós, og Iielzt sá litur á sumum alla
tíð, en á öðrum dökknar hann el’tir því, sem tréð vex og eldist, svo
að innsti hluti viðarins, kjarnaviðurinn, er mun dekkri en afhöggið.
Sjaldan tekur viðurinn á sig sterkan lit, en sé svo, getur Irann orðið
til mikils gagns, annaðlrvort til framleiðslu á litarefninu, sem er fvrir
liendi í viðnum og ræður Jit lians, eða til luisgagnasmíða eða annarra
smíða. Svo er t. d. um íbenliolt, sítrónuvið, blávið og ntargar aðrar
viðartegundir. Sumar liafa ekki sérlega sterkan lit, en eru dökk-
ar, dökkbrúnar, gulbrúnar eða rauðbrúnar, t. d. teakviður, eik, epla-
viður, vallrnotuviður og mahagóní. Oft kemur liturinn þó ekki vel
fram, fyrr er loft hefur fengið að leika um viðinn eða hann er farinn
að eldast.
Af flestunr trjáviðartegundum er nokkur Jykt, sunrunr mikill ilnr-
ur. Stafar ilmurinn mestmegnis af harpixunr senr viðurinn itrni-
heldur, sútefnum og öðrum lífrænum efnum. Sjaldnast er gagn að
lyktinni, oft frekar ógagn, en Jró kemur Jrað fyrir að nota má viðinn
til framleiðslu á ilmandi efnum, t. d. sandelolíu. Lyktin hverfur
smátt og snrátt, Jregar viðurinn fer að eldast, en oft kemur liún fram
á ný, Jnótt viðurinn sé orðinn ganrall, ef sagað er í liann.
Nýfelldur trjáviður inniheldur allnrikið af vatni, að sjálfsögðu
misjalnlega mikið eftir því, liver tegundin er En Jrað hefur einnig
mikil áhrif á vatnsmagnið, um hvaða leyti árs tréð er fellt, hvort Jrað
er t. d. fellt að vetri eða sumri. Þar senr leitazt er við að lrafa vatns-
innihald viðarins sem minnst, eru trén aðallega felld að vetri til,
lielzt um hávetur, Jrví að þá er safinn í trjánunr langminnstur. Vatns-
innihald nýfellds viðar er samt um 50%. En það kerríst niður í 20—
30%, ef viðurinn fær að standa úti í gisnum lrlöðum, jrar senr vindur
leikur unr hann, og niður í 8—10%,ef öllum raka er haldið frá viðn
unr og liann fær að standa nógu lengi. Er Jrað hinn svonefndi loft-
Jrurri viður. Vatnsinnihald viðarins breytist Jjó mjög fljótt, ef raka-
stig unrhverfisins breytist, hann tekur brátt á sig raka, ef loftið unr-