Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 12

58
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
ar, meðal annars í Tjörnesbökkum. bessi dæmi sýna, að margt er
að græða á jarðfræðiathugunum þeirra.
Margar athúganir þeirra á gróðri og dýralífi eru enn í fullu gildi
og sýna bæði glöggt auga og þekkingu. Getið er rúmlega 150
plöntutegunda í Ferðabókinni, en allmiklu fleiri tegundum söfn-
uðu þeir og sendu utan. Dýraríki landsins eru gerð býsna góð skil.
Lýst er öllum helztu tegundum sela og hvala, um 60 tegundum
fugla og 43 fiskategundum, auk margra lægri dýra. Gerir Eggert
grein fyrir lifnaðarháttum dýra og hver nytsemi megi að þeim
vera, forðast kynjasögur um þau og leitast við að kveða niður
margs konar hjátrú. í því sambandi er fróðlegt að sjá, hvernig
hann fer með hverafuglana. Hann treystist að vísu ekki til að neita
hinum mörgu sögnum um þá, sem hafðar voru eftir sjónarvottum,
trúir hann þeim þó illa, og reynir að finna náttúrlegar skýringar
á þessu fyrirbæri, en kemst þar í ógöngur.
í stuttu máli sagt er öll landfræði og náttúrufræði Ferðabókar-
innar einkennd af skarpri athugun, gagnrýni, raunsæi og víðtæk-
um lærdómi. Þótt margt af því sé nú úrelt, ef til vill meiri hlut-
inn, er Ferðabókin samt upphaf og undirstaða íslenzkrar náttúru-
fræði, sem ekki verður framhjá komizt af nokkrum þeim, sent við
þau fræði fæst.
Þótt margt í náttúrufræðinni sé úrelt, gegnir öðru rnáli um
þjóðlífslýsingar Ferðabókarinnar. Hinar nákvæmu frásagnir af
vinnubrögðum, atvinnuháttum og daglegu lífi fólksins í landinu
er sígild heimild um þessa öld, og skemmtilegir eru dómarnir um
skaphöfn og hátterni fólksins í mismunandi héröðum og landshlut-
um, og munu furðu oft fara nærri sanni. Kemur þar fram sem
oftar, að „glöggt er gestsaugað".
Enginn dregur í efa einlægan vilja Eggerts til viðreisnar atvinnu-
vega í landinu og eflingar þjóðarhagsins. En svo mjög er hann
heillaður af sveitalífinu, að hann kemur naumast auga á nokkra
aðra leið í þeim efnum en eflingu landbúnaðarins. Skilningur
hans á arðsemi og framtíð sjávarútvegs er takmarkaður, og honum
er þyrnir í augum að sjávarþorp rísi upp. Má jafnvel segja, að
hann hafi horn í síðu þessa atvinnuvegar. Þessi ást Eggerts á land-
búnaði og sveitalífi kemur þó ef til vill enn skýrar fram í kvæðum
hans, ekki sízt í Búnaðarbálki. Þá virðist sem mat hans á náttúru-
fegurð sé mjög við það bundið, hversu frjósamt landið er, sbr.