Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 59

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
105
hríslurnar laufgast, og eru sums stað-
ar kallaðir víðikettlingar. Grávíðir
ber smá bliið á reklastiklunum, með-
an á blómgun stendur. (G1 j á v í ð i r,
sem allvíða er ræktaður í görðum, er
sérkennilegur að því leyti, að reklar
hans koma ekki fram fyrr en tréð er
allaufgað). Víðitegundirnar bera hýðis-
aldin, oft brúnleitt. Við þroskun rifn-
ar hýðið að endilöngu og út koma fræ
með langri fræull og geta þau svifið
langar leiðir á hárunum. Fræin geta
spírað mjög fljótt, en halda ekki lcngi
spírunarmætti sínum, ef til vill að-
eins nokkra daga eða fáeinar vikur.
Er því fræsáning vandkvæðum bund-
in, ef ekki er hægt að sá fræinu strax.
En víðigreinar festa auðveldlega ræt-
ur í rakri mold og er víðinum aðal-
lega fjölgað með græðlingum.
Grasvíðir eða smjörlauf, hvað má af þeim nöfnum ráða?
Jú, hann er lágvaxinn og nær venjulega ekki upp úr grasinu, held-
ur skríður niðri í því. Smjörlaufsnafnið bendir til þess, að kvíaær
þóttu mjólka vel af smjörlaufi og gefa leita mjólk. Grasvíðir hefur
jafnan þótt góður til beitar, eins og nöfnin smjörlauf, sauðkvistur
og geldingalauf benda til. Á Eljótsdalshéraði og víðar hefur hann
líka verið nefndur sauðlaukur, að því er virðist frá fornu fari.
Ef til vill eru „Sauðlauksdalir" við hann kenndir. Sauðfé er sólgið
í unga greinaendana, en virðist lítt bíta gamlar greinar. Það nær í
nýsprottna sprotana á láglendi og í neðanverðum hlíðum framan af
sumri, en síðsumars í snjódældum til fjalla. Og mikið er til af gras-
víði á íslandi. í Flóru segir svo um útbreiðslu hans: „Mjög algeng-
nr um land allt, bæði hátt og lágt í holtum og móum, en mest vex
af honum til fjalla og efst í daladrögum. Þar er hann víða aðal-
plantan í rökum og köldum lægðum og höllum, sem snjó leysir seint
úr á sumrum." Fráfærur voru algengar fyrrum og til fram á okk-
ar öld. Þótti drjúg búbót að því, að gott „mjólkurland væri á daln-
um“ og var þá ekki sízt átt við það, að nóg væri um smjörlauf.
Smjörlauf.