Náttúrufræðingurinn - 1968, Side 58

104
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Ingólfur Davíðsson:
Grasvíðir eða smjörlauf
Fjórai' víðitegundir vaxa villtar á íslandi, þ. e. grasvíðir, grá-
víðir, gulvíðir og loðvíðir. Þessar tegundir mynda iðulega bast-
arða sín á milli, sem mjög erfitt getnr reynzt að ákvarða. Sumar
erlendar víðitegundir, sem hér eru ræktaðar í görðum, eru bastarð-
ar, t. d. hinn alkunni Vesturbæjarvíðir o. fl. Víðirinn er stundum
kallaður kross grasafræðinganna, af því að svo erfitt er að greina
ýmsar tegundir sundur og þær æxlast margar hverjar saman. Getur
einn víðibastarður hæglega verið kominn út af 3—4 tegundum, svo
að „blóðið“ er æði blandað. Sagt er, að sænskur grasafræðingur
hafi Jeikið sér að því að æxla saman ýmsar víðitegundir og loks
tekizt að framleiða bastarð, sem átti kyn sitt að rekja til 17 mis-
munandi forfeðra.
Víðitegundir vaxa víðs vegar um heiminn, telja sumir tegund-
irnar 300, en aðrir 400—500, og fer þetta eftir því, hvað talin
er sjálfstæð tegund. Blónr víðisins eru einkynja og sitja í blóm-
skipunum, senr kallast reklar. Einkennilegt er það, að á víðis-
hríslum eru annaðlrvort aðeins karlblómreklar, en kvenblónrrekl-
ar á öðrum. Þarf því tvær hríslur til, svo að frjóvgun geti farið
franr og fræ nryndazt. Þið getið reynt að þekkja sundur karl-
tré og kventré, þegar hríslurnar standa nreð reklum. Fræflar
eru í karlreklunum, en frævur í kvenreklununr, en blónrhlíf er
engin. Víðireklar ern margir hverjir mjög skrautlegir, rauðleitir,
ljósgulir, hvítloðnir o. s. frv. Bendir þetta til skordýrafrævunar,
enda eru 1 eða 2 gulir hunangskirtlar í blómunum og sækja skor-
dýr í þá á vorin, rneðan lítið er um hunang í öðrnm blómum. Smá
háblöð — rekilhlífar — gefa reklunum litinn. Ennfremur eru fræfl-
arnir stundum með brúnum frjóhnöppum og frænið einnig lit-
sterkt. Reklarnir springa út snemma á vorin, venjulega áður en