Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 13

NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
59
ummælin um Mývatnssveit, sem hann segir að væri „svört og ljót
tilsýndar". En þetta mun hafa verið býsna almennt viðhorf til
náttúrunnar á þeim tímum.
Fyrir daga Eggerts var þekking manna á íslandi og náttúru þess
mjög lítil, og erlendir menn höfðu gefið út bækur með fjölda
ýkjusagna urn land og þjóð og borið út margs konar óhróður um
hvort tveggja, einkum fólkið. Frásagnir Horrebows um Island eru
mikilsverð tilraun í þá átt að hrekja slíkar ýkjusagnir. Eggert gerir
ekki mikið að því að taka fyrir einstök ummæli og hrekja þau
beinlínis. En öll frásögn hans og lýsingar er raunsætt og gert af
vísindalegri nákvæmni svo vel sem bezt verður á kosið, svo að ekk-
ert rit mun hafa dugað oss betur til að breiða út þekkingu á landi
og þjóð, þar til Þorvaldur Thoroddsen tók að fræða alheim um
náttúru íslands. Studdi mjög að því, að Ferðabókin var fljótlega
þýdd á helztu tungumál Evrópu. Kom hún út á þýzku 1774—75,
á frönsku 1802 og í styttri útgáfu á ensku 1805. Hins vegar varð
hún aldrei verulega kunn á Islandi, olli því bæði að hún var rituð
á erlendu máli og auk þess dýrari og stærri en svo, að hún mætti
verða almenningseign. Hún var fyrst prentuð á íslenzku árið 1943.
Verður hér að láta staðar numið um Ferðabókina, þótt fæst sé enn
til tínt.
Þótt Eggert Ólafsson hefði ekkert starf eftir sig látið annað en
Ferðabókina, væri það ærið nóg til þess að halda nafni hans á lofti.
En þó að hún tvímælalaust sé það verk hans, sem lengst mun lifa,
liefur hann samt ekki hlotið mesta frægð og aðdáun meðal þjóðar
sinnar fyrir hana, heldur miklu fremur vegna skáldskapar síns og
þeirrar þjóðarvakningar, sem hann leitaðist við að hefja.
Um skáldskap Eggerts skal ég vera fáorður. Kvæðabók hans var
prentuð 1832. Nokkur kvæði hans og vísur liafa notið vinsælda
almennings allt frarn á þenna dag, og erindið „Island ögrum skor-
ið“ orðið eins konar varaþjóðsöngur, sem mest verður að þakka
ágætu lagi Sigvalda Kaldalóns. En langmestur hluti kvæða hans er
einungis kunnur bókmenntasöguriturum og öðrum fræðimönnum
um íslenzka tungu og menningu. Enda eru þau sannast að segja
ekki aðgengilegur skáldskapur nútímamönnum. Engu að síður
mun margt af kveðskap hans hafa fengið hljómgrunn samtíðar
sinnar. Hér var á marga lund slegið á nýja strengi, hvatning og
eggjanir til dáða komu í staðinn fyrir heimsósóma og eymdaróð.