Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1970, Page 21

Náttúrufræðingurinn - 1970, Page 21
NÁTTÚRU FRÆÐINGURINN 145 seti og stigu svo margir gufumekkir upp frá því, að dalurinn hlaut nafnið Tíuþúsundreykjadalur (Valley of Ten Thousand Smokes). Toppur eldkeilunnar var horfinn og var þar nú rnikill ketill eða askja. Lengi var talið, að fjallið ltefði sprengt af sér toppinn og að gjóskuhlaupssetið í Tíuþúsundreykjadal ætti þar upptök sín, en nú munu flestir þeirrar skoðunar, að ignimbrítið í dalnum, sem er allt upp í 210 m þykkt (rúmmál um 10 km3) liafi kornið upp úr sprengigíg, sem fékk nafnið Novarupta, og er efst í dalnum, við rætur Katmai, og einnig að einhverju leyti úr sprungum efst í dalnum, en hafi rýmt kvikuþró undir Katmai, sem síðan liafi hrunið saman og sé askjan að mestu afleiðing þess, en einnig mun hafa gosið úr hátindi fjallsins. Einkennandi fyrir ignimbrítið í Tíuþúsundreykjadal, og raunar fyrir ignimbrítlög almennt, áður en þau taka að rjúfast af vatni, er hið slétta yfirborð þeirra. Þeim er fyrstir komu á vettvang þótti sem um eggslétt gólf væri yfir að líta. Nú hafa ár og lækir þó grafið djúp gil í setið (mynd V b). Síðan farið var að gefa ignimbríti verulegan gaum, nú á síðustu áratugum, hefur komið í ljós, að það er miklu útbreiddara en jarð- fræðinga hafði órað fyrir. Einkum er stórkostleg lög af því frá Mið- öld og Nýöld að finna víða um heim, svo sem í Idaho, Montana, Wyoming og Utah í Bandaríkjunum, í Mið- og Suður-Ameríku, Japan, Indónesíu og víða annars staðar. í Evrópu mun mest um það á Italíu. Lengsti ignimbrítstraumur, sem mér er kunnugt um, frá Aso elfjallinu á Kjúsjú í Japan, er um 100 km langur. Það er mönnum nokkur ráðgáta, hvernig gjóskuhlaup getur borizt svo langt, en skýringin er a. m. k. að nokkru sú, að hlaupmassinn er það sem kallað er fluidized, þ. e. svo mikið af lofti er í honum, að hin einstöku korn eru ekki í stöðugri snertingu hvert við annað. Ignimbrít á Islandi Fyrstur til að lýsa ignimbríti á íslandi var Tómas Tryggvason jarðfræðingur, sem fengið hafði mola af sérkennilegu grænu mola- bergi austan úr Fáskrúðsfirði frá Ingólfi Davíðssyni gi'asafræðingi sumarið 1948. Næsta sumar fór Tómas austur og kannaði þetta berg bæði í Berufirði og Álftalirði og birti grein um það 1950. Ekki Iiafði Tómas þá enn gert sér fyllilega ljóst, hvers konar berg þetta var og taldi, að nánast væri um að ræða eðjustrauma (lahar)
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.