Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1970, Page 87

Náttúrufræðingurinn - 1970, Page 87
NÁTTÚRUF RÆÐINGURINN 205 vestan Miklaíells, Núpahraun og Rauðabergshraun, eru frá sama tíma. Hvað Djúpá varðar má líklegt telja, að hún hafi áður runnið eftir þeim sama dal sem hún nú rennur, a. m. k. hefur þar á runnið. Og aftur kom hún í dalinn sinn eftir gosið og tók til við að sverfa úr honum hraunið, en fremst í honurn hafði það jafnvel fyllt hann svo að út af flóði. Þannig hefur smáspýja úr hrauninu fallið um þrönga skoru og ofan í Garðahvamm. Fremst í gljúfri Djúpár, vestan undir Rauðabergsmúla (11. mynd), milli Gufufoss og neðstu fossanna, má sjá að áin er nú ný- búin að kornast gegnum hraunið og aftur tekin til við að sverfa þær klappir, sem hún varð frá að hverfa fyrir öldum. Við neðsta fossinn má sjá skemmtilega mynd af því, hvernig liraunfossinn hef- ur fallið fram af hinni fornu fossbrún í gljúfrinu og orðið að hörðu bergi. Áin hefur grafið burtu hið gjallkennda botnlag hraunsins, en kjarni þess er nú steingerður foss, og stendur vestasti hluti hans ennþá. Svo aftur sé vikið að Hverfisfljóti má geta þess, að í Landnámu er það nefnt Almannafljót og í Hauksbók Landnámu segir: „áðr Almannafljót hlypi, var það kallat Raptalækr". í Þórðarbók er nafnið Tóptalækr notað (Sveinsson 1948). Ekki er mér kunnugt um, að það örnefni sé til nú, enda má vel vera að lækur sá hafi lent undir hrauninu 1783. Sæmundur Hólrn getur um læk með þessu nafni og segir hann renna í Hverfisfljót að austanverðu (Sveinsson op. sit.). Hversu örugg heimild Sæmundur er urn þetta mál skal ósagt látið, víst er hins vegar, að á korti hans er bæja- röðin í Landbroti langt frá því að vera rétt, og hefði honum þó átt að vera hún kunn. Hvað sem öllu þessu líður er svo að sjá sem í upphafi íslandsbyggðar hafi hlaup komið í Hverfisfljót, og nafnbreytingin bendir til þess að verulegar breytingar hafi þá orð- ið á því vatnsfalli hvað stærð snertir, því frá því að hafa verið kallað lækur verður það eftir hlaupið að fljóli. Það er vel hugsanlegt að þetta hafi átt sér stað í sambandi við eldgos undir jökli, en líka gæti verið um hlaup í jöklinum sjálf- um að ræða, J). e. að jökullinn hafi Jrá hlaupið frarn, eins og vitað er að hann gerir öðru hvoru. Árnar allar á Jressu svæði eru mjög háðar öllum breytingum jökulsins, og eins og áður getur er land við jökulröndina á Jjessum slóðum mjög hallalítið, og ekki þarf
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.