Náttúrufræðingurinn - 1990, Page 14

var ekkert að sjá, nema mósvarta vik-
urauðnina, þar sem áður voru tún og
engjar.
Það mun víst enginn lá þeim, sem
fyrir þessum ósköpum urðu, þótt þeir
tækju að ugga um hag sinn og óttuð-
ust um afkomu búpenings síns. Enda
er slíkt að vonum ægilegt, að sjá allt
sitt nytjaland breytt í auðn rétt fyrir
gróandi vorsins. Og í upphafi mátti
enginn fyrir sjá, hvað á eftir kæmi.
Aðkomumenn, er komu á öskusvæðið
fyrstu dagana eftir að askan féll, urðu
einnig margir lostnir ótta um hag og
framtíð þessara sveita. Mér verður
minnisstætt samtal, er ég átti í
Reykjavík við einn ráðamann þjóðfé-
lags vors um þessar mundir. Hann var
þá nýkominn austan úr Fljótshlíð.
Þótti honum því líkt þar um að litast,
að hann taldi trúlegast, að Fljótshlíðar
biðu sömu örlög og Þjórsárdals, að
breytast í auðn og blásna sanda. Taldi
hann líkur benda til, að allar jarðir í
Inn-Fljótshlíð myndu fara í eyði, ekki
aðeins um stundarsakir, heldur jafn-
vel að fullu. Ég reyndi að malda í mó-
inn, og kvaðst hafa þá trú, að máttur
gróandinnar á þessum slóðum væri
svo mikill, að mestur hluti þess lands,
sem þá í byrjun apríl var hulið ösku og
vikri, mundi þegar á komandi sumri
gróa að mestu, og fjarri mundi því
fara, að til fullrar landauðnar horfði,
þótt ljótt væri nú um að litast. Benti
ég máli mínu til stuðnings á Öskjugos-
ið 1875. En á efri Jökuldal, sem þá
varð harðast úti, voru allar jarðir aftur
byggðar á næstu þremur árum, þótt
bændur flýðu þær hið fyrsta ár. Hefði
þó vikurfallið verið meira í því gosi en
nú, og Jökuldalur allmiklu harðbýlli
sveit og gróðurminni en Fljótshlíð og
Eyjafjöll. Ekki lagði valdsmaðurinn
mikinn trúnað á orð mín, og þótti slík
umræða fávísleg að vonum, þar eð eg
hefði ekki séð verksummerki. Lauk
svo samtali okkar, að sitt sýndist
hvorum.
Samtal þetta átti drjúgan þátt í því,
að ég afréð að ferðast um Rangárþing
á þessu sumri. Að vísu hafði mér flog-
ið það í hug áður, því að fáir grasa-
fræðingar hafa lagt þar um leiðir sín-
ar; gerði ég því ráð fyrir, að þar
mundi ýmislegt vera að sjá um út-
breiðslu tegunda, en eink'um lék mér
hugur á að sjá með eigin augum,
hversu gróður hefðist við á öskusvæð-
inu sjálfu. Hvort ég hefði nokkuð of-
mælt í áður greindu samtali, eða hvort
trú mín á vaxtarmátt og þolni íslenzks
gróðurs væri hjátrú ein, eða að „svo
mælti barn sem vildi“.
GRÓÐURATHUGANIR
Því var það, að laugardaginn 19. júlí
var ég kominn austur í Fljótshlíð og
lónaði á „jeppanum“ mínum inn eftir
hlíðinni. Fór ég hægt og nam víða
staðar, því að margt var að sjá, og
eins vildi ég njóta eins hinna fáu góð-
viðrisdaga, sem komu á Suðurlandi á
því herrans sumri 1947. Um utanverða
hlíðina sáust engin verksummerki,
sem ekki var við að búast, því að þar
hafði einungis fallið smágerð aska,
sem samstundis hvarf niður í rótina.
Samt kom hún í ljós, þar sem slegið
var með orfi og ljá, því að mjög eyddi
hún biti úr ljánum.
Við Þverá fyrir utan Hlíðarenda
skipti um. Land var þar að vísu al-
grænt að kalla, en hvarvetna í lautum
lágu vikurskaflar, og niðri í grasrót-
inni svarraði alstaðar í vikurmylsn-
unni. Eftir því sem innar dregur í hlíð-
inni verða skaflarnir stærri, einkum
uppi við brekkurnar. Ekki voru þeir
svo stórir, að verulega athygli hefði
vakið hjá ókunnugum, þeir myndu
helzt hafa haldið, að þarna væri um
að ræða blásin melabörð og kinnar,
eins og svo víða er að sjá á voru landi.
8