Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1990, Qupperneq 15

Náttúrufræðingurinn - 1990, Qupperneq 15
Jón Jónsson Fróðleg jarðlög í gervigíg INNGANGUR Svæði það, sem Landbrot nefnist er norðurhluti þess mikla hraunfláka, sem nær frá Kúðafljóti til Landbrots- vatna. Svo mikil rök - að telja verður að nálgist fulla sönnun - eru nú fyrir því að hraun þetta sé komið úr Kambagígum á Síðu- og Skaftár- tunguafréttum. Ætti það því að réttu að heita Kamba- eða öllu heldur Kambagígahraun (Björn Jónasson 1974). Fyrirliggjandi 14C aldursákvarð- anir benda til þess að það sé 7000 ára eða jafnvel meira. (Jón Jónsson 1985) Landbrotshólar er mesta gervigíga- svæði landsins. Það einkennist af tvenns konar, þó að útliti harla ólík- um myndunum, sem fylgjast að innan - en eru lítt eða ekki utan þess. Þetta eru gervigígir og það, sem þar í sveit gengur undir nafninu hálsar. Gervi- gígirnir eru ýmislega lagaðir gjallhól- ar, sumir með dæmigerða gíglögun með skál í kolli, aðrir eru gjallstrýtur og enn aðrir langir hryggir með laut- um og bollum og minna þá á eldgíga- raðir. Gjallið í þeim er oftastnær fag- urrautt, en stundum svart. Einnig má sjá báða þesa liti hlið við hlið í sama stáli og úr sama efni. Hálsarnir eru hryggir úr þéttu hrauni. Þeir liggja oftast sem næst geislalægt út frá meg- inhraunbrúninni og ná stundum tals- vert langt út frá henni (Norðurháls, Heimsendasker). Þeir eru næstum alltaf klofnir að endulöngu og berginu hallar þá til beggja hliða út frá sprung- unni. Hér er litið svo á að þessir háls- ar séu undanhlaup undan megin hrauninu. Gjallið í hólunum hefur mjög komið til nota sem ofaníburður í vegi og sem fyllingarefni, enda er það auðunnið. Ekki verður sagt að slíkar gjallnámur séu til yndisauka né fegurðar í þessu afar sérstæða landslagi, en þær hafa þann kost að veita forvitnum innsýn í hólana og auka möguleika á að skilja hvernig þeir hafa myndast. LOKINHEMRA OG SÖÐULHÓLL Skammt sunnan við Syðri-Vík í Landbroti er hólasvæði, sem er með meira móti stórbrotið. Þar skiptast á djúpar lautir og háir hólar. Þeirra á meðal eru tveir, sem snúa gjallhömr- um hvor gegn öðrum rétt eins og ein- hverjar risahendur hefðu rykkt hóln- um sundur í miðju og dregið bútana hvorn frá öðrum. þetta hefur gefið hólnum nafnið Lokinhemra. Nyrst í þessari hólaþyrpingu, hægra megin vegar þegar haldið er suður Landbrot er Söðulhóll. Hann er nú og hefur um ára bil verið gjallnáma, sem ýtutönn og grafa hafa leikið grátt, en áður var hann grasi gróinn. Nú hefur verið grafið nærri þvert í gegnum hól- inn og þá kemur innri bygging hans í ljós sem er harla sérstæð eins og nú skal reynt að lýsa. Sunnan megin í gryfjunni er allhátt Náttúrufræöingurinn 60 (2), bls. 69-73, 1990. 69

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.