Náttúrufræðingurinn - 1990, Síða 32

Grimsárvirkjun
Haugahólar
V1477
0 1362
11 1158 7
A 1875
V1477

V1477
ö 1362
Sandur
SKÝRINGAR
■.——..... Ljóst gjóskulag
Dökkt gjóskulag
A 1875 Gjóska frá öskjugosi 1875
V1477 Gjóska frá gosi í kverkfiöllum eöa nágr. 1477
Ö 1362 Gjóska frá Örœfajökulsgosi 1362
LNL Landnámsgjóskan
H-3 Heklugjóska, 2900 ára
H-4 Heklugjóska, 4500 ára
lö
U\,
'0.0
C?ó
t _ ö
/yy\
'O'
oZ
op
o-.
I-'ram-
/ilaups-
Fram-
htaups-
3 mynd. Gjóskulagasnið: 1)
Ketilsstaðir á Völlum. 2)
Grímsárvirkjun. 3) Hauga-
hólar við rúst. 4) Múlaá 500
m neðan Hauga. Skammstaf-
anir: A 1875 = ljóst gjósku-
lag frá Öskjugosinu 1875. V
1477 = svart þykkt gjóskulag
úr norðanverðum Vatnajökli
frá 1477. Ö 1362 = ljóst lag
frá stórgosi í Öræfajökli 1362.
LNL = landnámslagið frá
gosi í Vatnaöldum um 900.
H3 = ljóst lag frá Heklu,
2900 ára. H4 = tvflitt lag frá
Heklu, 4500 ára. Tephra
layers, a cross sections: 1)
Ketilsstaðir á Völlum. 2)
Grímsárvirkjun Hydropower
station in Skriðdalur. 3).
Haugahólar rockslide at the
farm ruins. 4) Múlaá river
500 m downstream of Haugar
farm.
framræsluskurðum í Skriðdal og á
Fljótsdalshéraði, en í sniðinu við
Múlaá sést hún ekki og hefur ekki
fundist ofan á Haugahólaurðinni þrátt
fyrir nokkra leit. Það bendir til að
urðin sé nokkru yngri en 4500 ára.
Þykkt jarðvegsins milli H3 og umturn-
uðu laganna í sniðinu gefur til kynna
að Haugahólar hafi hlaupið fram fyrir
um 4000 árum. Ólafur Jónsson (1976)
taldi hlaupið unglegt en í berghlaupa-
skrá hans þýðir það 1000-3000 ára.
FRÁSAGNIR LANDNÁMU
Eins og fyrr segir mælir ekkert gegn
því að hlaupið úr Hallbjarnarstaða-
tindi sé sá atburður sem Landnáma
lýsir með orðunum „þá hljóp ofan
fjallit allt“. Hér virðist sem oftar vera
dæmi um að á bak við þjóðsagnakennt
minni í Landnámu um náttúruhamfar-
ir leynist sannleikskjarni. Hliðstæð
dæmi sem jarðvísindamenn hafa dreg-
ið fram eru sögnin um jarðeldinn í
Hnappadal þar sem segir frá gosi í
Eldborg. „Par var bœrinn sem nú er
borgin“ segir Landnáma. Haukur Jó-
hannesson (1977) hefur sýnt fram á að
Eldborg gaus löngu fyrir landnám en
að baki frásagnarinnar kunni að leyn-
ast minning um eldgos í Rauðhálsum í
Hnappadal síðla landnámstíðar eða
skömmu eftir hana.
Annað dæmi er um gerninga þeirra
landnámsmannanna Þrasa í Skógum
og Loðmundar gamla á Sólheimum í
Mýrdal. Sigurður Þórarinsson (1975)
hefur bent á að sögnin um það hvern-
86