Náttúrufræðingurinn - 1990, Qupperneq 39

Karl Skírnisson og Erling Ólafsson
Sníkjudýr í selum við Island
með umfjöllun um hjartaorminn Dipetalonema
spirocauda og selalúsina Echinopthirius horridus
INNGANGUR
Tvær tegundir sela, landselur
(Phoca vitulina L., 1758) og útselur
(Halichoerus grypus Fabricius, 1791)
lifa að staðaldri við strendur íslands.
Fjórar aðrar tegundir, vöðuselur
(Pagophilus groenlandicus Erxleben,
1777), hringanóri (Pusa hispida
Schreber, 1775), blöðruselur (Cystop-
hora cristata Erxleben, 1777) og
kampselur (Erignathus barbatus Erx-
leben, 1777) eru reglulegir gestir en
fimmta tegundin, rostungur (Odoben-
us rosmarus L., 1758) sést sjaldnar hér
við land. King (1964) sýnir útbreiðslu
þessara tegunda, en þær lifa allar ein-
ungis á norðurhveli jarðar.
Fimm undirtegundum landsels hef-
ur verið lýst. Tvær þeirra (P.v. largha
og P. v. geronimensis) lifa við strendur
Kyrrahafs en þrjár (P.v. concolor,
P.v. richardii og P.v. vitulina) við
strendur Atlantshafs. Aðskildir stofn-
ar útsels lifa sitt hvorum megin Atl-
antshafs (King 1964).
Erlendis hafa fjölmargir aðilar feng-
ist við rannsóknir á sníkjudýrum sela
(sjá t.d. Margolis 1956, Sprehn 1966,
Reijnders o.fl. 1981, Weber 1988). Yf-
irlit yfir sníkjudýr í selum er að finna í
King (1964). Heimilda um sníkjudýr í
selum frá íslandi er getið í Töflu 1.
í þessari grein er yfirlit yfir tegundir
sníkjudýra í selum hér við land. Getið
er fjögurra tegunda sem ekki hafa
fundist hér áður. Tvær þeirra, selalús-
in (Echinopthirius horridus Olfers,
1816) og hjartaormurinn (Dipetalon-
ema spirocauda Leidy, 1858) fá nánari
umfjöllun.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Á tímabilinu frá október 1988 til
janúar 1990 gekkst annar höfundur
greinarinnar (K.S.) fyrir margvíslegri
sýnatöku úr 15 landselum (10 urtum, 5
brimlum), tveimur útselum (kyn-
þroska urtum) og einum hringanóra
(ungri urtu) frá Islandi. Sýnunum var
safnað fyrir nokkra erlenda rann-
sóknaraðila, m.a. til að mæla mótefni
gegn svonefndri selafársveiru (Phoci-
ne Distemper Virus, PDV) í blóði hér-
lendra sela. Auk þess voru tekin ör-
veru- og vefjasýni til samanburðar-
rannsókna við sýni úr selum sem
drápust í miklum faraldri við strendur
V-Evrópu á tímabilinu frá apríl 1988
fram eftir árinu 1989 (Osterhaus o. fl.
1988, Heidemann og Schwarz 1989,
Harwood o. fl. 1989). Samtímis sýna-
töku var leitað að sníkjudýrum í melt-
ingarfærum, lungum og hjarta sel-
anna. Þráðormar sem fundust í melt-
ingarvegi voru ekki greindir til
tegunda.
Náttúrufræöingurinn 60 (2), bls. 93-102, 1990.
93