Náttúrufræðingurinn - 1990, Qupperneq 55

2. mynd. Séð yfir Hrútaskál suður til Tungnahryggs og samnefnds jökuls. Hún er dæmi-
gerð skál eftir jökul. Þar er enginn jökull nú því skálarbotninn er einungis í 800 m y.s.
Það hefur eflaust tekið hundruð þúsunda ára og jafnvel enn lengri tíma að mynda þessa
skál. Sennilega hefur jökullinn í skálinni verið að naga hana lengst af ísöldinni, enda er
lausa efnið sem úr henni kom farið veg allrar veraldar. Hrútaskál at Tungnahryggur,
North Iceland, which is a typical cirque produced by a glacier during the Pleistocene ice-
age. At present there is no glacier in it. The bottom of the cirque is at 800 m a.s.l., below
the present firn line. Ljósm. photo Oddur Sigurðsson
um tíma látið eftir sig 40 milljónir
rúmmetra efnis eins og Olafur telur
að Möðrufellshraun sé. Og þótt það
sé ríflega í lagt þá þarf að leita til
Gígjökuls eða jafnvel Kvíárjökuls til
jafnaðar og dugar ekki til. Sú hug-
mynd að líkja þessum litla skálarjökli
við Vatnajökul, sem getur af sér
Morsárjökul, er út í hött.
Nú eru jöklar víða á Tröllaskaga.
Þeir sem vita móti norðri eru með
jafnvægislínu í kring um 1100 m y.s.
Þeir sem snúa öðruvísi við liggja mun
hærra svo sem skálarjökull austan í
Kerlingu (sjá 3. mynd) sem er í jafn-
vægi í tæplega 1300 m y.s. Meðalhiti
þyrfti því að lækka um hátt í 10° C frá
því sem nú er að óbreyttri úrkomu, til
að jökull myndaðist í umræddum skál-
um í Möðrufellsfjalli. Kæmi til slíkrar
kólnunar er hætt við að annar og
miklu stærri jökull lægi í Eyjafirði og
skálarjöklar þar neðarlega í hlíðum
væru á bólakafi í meginjöklinum. Það
er því óhætt að fullyrða að lausar jarð-
myndanir til komnar eftir ísöld svo
sem Möðrufellshraun eiga ekkert
skylt við verk jökla.
Hér er einungis einn af þeim stöð-
um, sem kallaður er skálarjökulsfar í
„íslandshandbókinni“ tekinn til at-
hugunar, en hætt er við að aðrir slíkir
svo sem Blöndudalshólar (4. mynd),
Reykjanibba (5. mynd) og fjölmargir
109