Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1992, Page 20

Náttúrufræðingurinn - 1992, Page 20
opnast í austurhlíðinni, en af lýsingun- um verður ekki ráðið hvenær þeyti- gosið var ákafast. Af frásögnum sjón- arvotta má hins vegar álykta að gjósk- an sem myndaðist fyrsta klukkutím- ann hafi aðallega komið úr sprungum við Axlargíginn í suðvesturöxl Heklu, en næstu klukkutímana hafi gjóska jafnframt komið upp á suðvesturhluta Heklugjár og sprungum í austurhlíð- inni. PEYTIGOSIÐ - GOSMÖKKUR- INN SÉÐUR í VEÐURSJÁ Vegna éljagangs, myrkurs og erfiðr- ar færðar voru athuganir á gosstöðv- unum og framvindu gossins, bæði á jörðu niðri og úr lofti, minni en æski- legt hefði verið fyrsta gosdaginn. Lítt sást til gosmakkarins og ógerlegt hefði verið að rekja breytingar á stærð og stefnu hans ef ekki hefði komið til tæki sem gat skráð upplýsingar um hann þrátt fyrir óhagstæð skilyrði, en það er ratsjá útbúin til að fylgjast með ákveðnum veðurþáttum, svonefnd veðursjá. I þessu gosi var í fyrsta sinn fylgst með gosmekki í slíkri veðursjá. Hún er á Miðnesheiði og er eign Veður- stofu Islands. Veðursjáin getur nú sýnt úrkomu og ský í allt að 480 km fjarlægð en á gostímanum var aðeins hægt að sjá í um 240 km fjarlægð (2. mynd a). Frá henni eru um 150 km austur að Heklu. Veðursjáin sýndi þann hluta gosmakkarins sem var nægilega þéttur til að endurvarpa rat- sjárgeislanum, frá rúmlega 1,5 km hæð og upp í a.m.k. 12 km hæð. í 2 km hæð kom gosmökkurinn glöggt fram á fyrstu 100 km frá upptökum og var hægt að fylgjast með stefnu, stærð og lögun hans sunnan jökla. Einnig sást hvar hann var þéttastur á hverjum tíma. Veðursjáin var í tilraunarekstri á gostímanum og tókst ekki að vista upplýsingarnar um mökkinn að fullu. Upplýsingar úr 2 km hæð voru skráð- ar beint af tölvuskjá og 2. mynd sýnir útlínur gosmakkarins, fyrst kl. 17.50, eða um 50 mínútum eftir að gos hófst, og síðan á klukkutíma fresti til kl. 01.50 hinn 18. janúar. Samkvæmt þeim var mökkurinn „mestur að um- fangi“ kl. 18.50 (2. mynd c) í þessari hæð. Það þýðir þó ekki að þeytigosið hafi verið ákafast á þeim tíma, því gosefnin voru nokkurn tíma að berast frá fjallinu og samanburður við mynd gerða klukkustund áður (2. mynd b) sýndi að gosmökkurinn hafði mjókk- að og „þynnst“ næst Heklu. Þeyti- gosið náði því hámarki nokkru fyrr og verulega hafði sljákkað í því kl. 18.50. Veðursjármyndirnar sýna að nokkr- ar sveiflur hafa verið í þeytigosinu og ekki dró jafnt og þétt úr því. Milli kl. 19 og 20 gildnaði mökkurinn aftur næst Heklu en laust fyrir kl. 21 var þessi hluti hans mjög rýr (2. mynd e) og virtist ekki ná alveg að fjallinu. Til greina kemur að þeytigosið hafi þá nánast dottið niður um tíma. Hann var ívið þéttari þar klukkustund síðar og svipaður kl. 22.50. Eftir það var mökkurinn allur minni um sig þar til skráningu var hætt kl. 01.50. Breytingar á stefnu gosmakkarins sjást glöggt á veðursjármyndunum. Fyrstu þrjár klukkustundirnar barst hann til norðnorðausturs en fór þá að sveigja til austurs og stefndi austnorð- austur laust fyrir miðnætti. Hann sveigði síðan til norðurs og áfram til vesturs en skráningu var þá hætt. Tek- ið skal fram að ekki er víst að teikn- ingum af gosmekkinum beri fullkom- lega saman við tölvuteiknaðar myndir sem gera á síðar meir og hann gæti hnikast til miðað við kennileiti á ein- hverjum þeirra. Gosmökkurinn kom einnig fram á 162
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.