Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1992, Síða 20

Náttúrufræðingurinn - 1992, Síða 20
opnast í austurhlíðinni, en af lýsingun- um verður ekki ráðið hvenær þeyti- gosið var ákafast. Af frásögnum sjón- arvotta má hins vegar álykta að gjósk- an sem myndaðist fyrsta klukkutím- ann hafi aðallega komið úr sprungum við Axlargíginn í suðvesturöxl Heklu, en næstu klukkutímana hafi gjóska jafnframt komið upp á suðvesturhluta Heklugjár og sprungum í austurhlíð- inni. PEYTIGOSIÐ - GOSMÖKKUR- INN SÉÐUR í VEÐURSJÁ Vegna éljagangs, myrkurs og erfiðr- ar færðar voru athuganir á gosstöðv- unum og framvindu gossins, bæði á jörðu niðri og úr lofti, minni en æski- legt hefði verið fyrsta gosdaginn. Lítt sást til gosmakkarins og ógerlegt hefði verið að rekja breytingar á stærð og stefnu hans ef ekki hefði komið til tæki sem gat skráð upplýsingar um hann þrátt fyrir óhagstæð skilyrði, en það er ratsjá útbúin til að fylgjast með ákveðnum veðurþáttum, svonefnd veðursjá. I þessu gosi var í fyrsta sinn fylgst með gosmekki í slíkri veðursjá. Hún er á Miðnesheiði og er eign Veður- stofu Islands. Veðursjáin getur nú sýnt úrkomu og ský í allt að 480 km fjarlægð en á gostímanum var aðeins hægt að sjá í um 240 km fjarlægð (2. mynd a). Frá henni eru um 150 km austur að Heklu. Veðursjáin sýndi þann hluta gosmakkarins sem var nægilega þéttur til að endurvarpa rat- sjárgeislanum, frá rúmlega 1,5 km hæð og upp í a.m.k. 12 km hæð. í 2 km hæð kom gosmökkurinn glöggt fram á fyrstu 100 km frá upptökum og var hægt að fylgjast með stefnu, stærð og lögun hans sunnan jökla. Einnig sást hvar hann var þéttastur á hverjum tíma. Veðursjáin var í tilraunarekstri á gostímanum og tókst ekki að vista upplýsingarnar um mökkinn að fullu. Upplýsingar úr 2 km hæð voru skráð- ar beint af tölvuskjá og 2. mynd sýnir útlínur gosmakkarins, fyrst kl. 17.50, eða um 50 mínútum eftir að gos hófst, og síðan á klukkutíma fresti til kl. 01.50 hinn 18. janúar. Samkvæmt þeim var mökkurinn „mestur að um- fangi“ kl. 18.50 (2. mynd c) í þessari hæð. Það þýðir þó ekki að þeytigosið hafi verið ákafast á þeim tíma, því gosefnin voru nokkurn tíma að berast frá fjallinu og samanburður við mynd gerða klukkustund áður (2. mynd b) sýndi að gosmökkurinn hafði mjókk- að og „þynnst“ næst Heklu. Þeyti- gosið náði því hámarki nokkru fyrr og verulega hafði sljákkað í því kl. 18.50. Veðursjármyndirnar sýna að nokkr- ar sveiflur hafa verið í þeytigosinu og ekki dró jafnt og þétt úr því. Milli kl. 19 og 20 gildnaði mökkurinn aftur næst Heklu en laust fyrir kl. 21 var þessi hluti hans mjög rýr (2. mynd e) og virtist ekki ná alveg að fjallinu. Til greina kemur að þeytigosið hafi þá nánast dottið niður um tíma. Hann var ívið þéttari þar klukkustund síðar og svipaður kl. 22.50. Eftir það var mökkurinn allur minni um sig þar til skráningu var hætt kl. 01.50. Breytingar á stefnu gosmakkarins sjást glöggt á veðursjármyndunum. Fyrstu þrjár klukkustundirnar barst hann til norðnorðausturs en fór þá að sveigja til austurs og stefndi austnorð- austur laust fyrir miðnætti. Hann sveigði síðan til norðurs og áfram til vesturs en skráningu var þá hætt. Tek- ið skal fram að ekki er víst að teikn- ingum af gosmekkinum beri fullkom- lega saman við tölvuteiknaðar myndir sem gera á síðar meir og hann gæti hnikast til miðað við kennileiti á ein- hverjum þeirra. Gosmökkurinn kom einnig fram á 162
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.