Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1992, Side 36

Náttúrufræðingurinn - 1992, Side 36
1. mynd. Heklugosið 1845—46. The Hekla eruption 1945-46. Teikning drawing Odd- ur Erlendsson á Púfu í Landssveit. út 1847 í Kaupmannahöfn. f bókinni styðst Schythe mikið við frásagnir Odds Erlendssonar bónda á Þúfu á Landi, en hann skráði ítarlega dagbók um gang gossins frá fyrsta degi til hins síðasta og fjallar einnig um afleiðingar þess. Ekki er til eins samfelld lýsing á neinu öðru stórgosi í Heklu. Rit Odds var fyrst gefið út í heild árið 1986. Það sem eftir lifði af nítjándu öld- inni urðu allmargir innlendir og er- lendir fræðimenn til þess að skoða Heklu. í þeim hópi voru m.a. Björn Gunnlaugsson sem gekk á fjallið 1846, Norðmaðurinn Theodor Kjerulf 1850 og Englendingurinn Charles S. Forbes 1859. Svíinn C.W. Paijkull skoðaði Heklu 1865 og hinn heimskunni enski landkönnuður Richard Burton gekk á fjallið 1872. Þorvaldur Thoroddsen gekk á Heklu 1889. Helsta framlag hans til rannsókna á Heklu var gosannállinn sem hann vann upp úr heimildum og birtist m.a. í „Eldfjallasögunni“ árið 1925 að honum látnum. Framan af 20. öld virðist áhugi á Heklu hafa verið fremur Iítill en þó gekk Helgi Pjeturss á fjallið 1910 og 1911. Rannsóknir á Heklu hófust fyrir alvöru á þriðja og fjórða áratug 20. aldar en þá kannaði Guðmundur Kjartansson jarðfræðingur fjallið og umhverfi þess allrækilega. Hann skrif- aði um þær athuganir sínar í Árbók Ferðafélags íslands 1945 og birti þar einnig kort af hraununum næst fjall- inu. Á fjórða áratug 20. aldar þróaði Sigurður Þórarinsson svonefnda ösku- lagafræði. Hún byggist á því að kanna öskulög sem varðveist hafa í jarðvegi og rekja þau til upprunastaðar. Þrot- laus vinna Sigurðar á þessu sviði svipti hulunni af mörgum stóratburðum í sögu íslenskra eldfjalla, þeirra á með- al Heklu. Með hliðsjón af annálum og öðrum rituðum heimildum tókst hon- um að finna öskulög frá öllum gosum sem vitað er um í fjallinu eftir að land byggðist. Sigurður uppgötvaði einnig fjögur ljós eða tvílit öskulög frá forsöguleg- um tíma sem hann rakti til Heklu. Guðrún Larsen var samstarfsmaður Sigurðar síðustu æviár hans og hefur haldið þessum rannsóknum áfram síð- an. Heklugosið 1947^18 vakti á ný áhuga á fjallinu og fylgdust margir vís- indamenn með gosinu. Fjöldi greina birtist um niðurstöður rannsóknanna, meðal annars í ritröð Vísindafélags ís- lendinga, „The eruption of Hekla 1947-1948“. Helstu höfundar eru Sig- urður Þórarinsson, Trausti Einarsson og Guðmundur Kjartansson. Þar er in. a. að finna ítarlega umfjöllun Sig- urðar Þórarinssonar um gossögu Heklu eftir að land byggðist og var 178
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.