Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1992, Page 36

Náttúrufræðingurinn - 1992, Page 36
1. mynd. Heklugosið 1845—46. The Hekla eruption 1945-46. Teikning drawing Odd- ur Erlendsson á Púfu í Landssveit. út 1847 í Kaupmannahöfn. f bókinni styðst Schythe mikið við frásagnir Odds Erlendssonar bónda á Þúfu á Landi, en hann skráði ítarlega dagbók um gang gossins frá fyrsta degi til hins síðasta og fjallar einnig um afleiðingar þess. Ekki er til eins samfelld lýsing á neinu öðru stórgosi í Heklu. Rit Odds var fyrst gefið út í heild árið 1986. Það sem eftir lifði af nítjándu öld- inni urðu allmargir innlendir og er- lendir fræðimenn til þess að skoða Heklu. í þeim hópi voru m.a. Björn Gunnlaugsson sem gekk á fjallið 1846, Norðmaðurinn Theodor Kjerulf 1850 og Englendingurinn Charles S. Forbes 1859. Svíinn C.W. Paijkull skoðaði Heklu 1865 og hinn heimskunni enski landkönnuður Richard Burton gekk á fjallið 1872. Þorvaldur Thoroddsen gekk á Heklu 1889. Helsta framlag hans til rannsókna á Heklu var gosannállinn sem hann vann upp úr heimildum og birtist m.a. í „Eldfjallasögunni“ árið 1925 að honum látnum. Framan af 20. öld virðist áhugi á Heklu hafa verið fremur Iítill en þó gekk Helgi Pjeturss á fjallið 1910 og 1911. Rannsóknir á Heklu hófust fyrir alvöru á þriðja og fjórða áratug 20. aldar en þá kannaði Guðmundur Kjartansson jarðfræðingur fjallið og umhverfi þess allrækilega. Hann skrif- aði um þær athuganir sínar í Árbók Ferðafélags íslands 1945 og birti þar einnig kort af hraununum næst fjall- inu. Á fjórða áratug 20. aldar þróaði Sigurður Þórarinsson svonefnda ösku- lagafræði. Hún byggist á því að kanna öskulög sem varðveist hafa í jarðvegi og rekja þau til upprunastaðar. Þrot- laus vinna Sigurðar á þessu sviði svipti hulunni af mörgum stóratburðum í sögu íslenskra eldfjalla, þeirra á með- al Heklu. Með hliðsjón af annálum og öðrum rituðum heimildum tókst hon- um að finna öskulög frá öllum gosum sem vitað er um í fjallinu eftir að land byggðist. Sigurður uppgötvaði einnig fjögur ljós eða tvílit öskulög frá forsöguleg- um tíma sem hann rakti til Heklu. Guðrún Larsen var samstarfsmaður Sigurðar síðustu æviár hans og hefur haldið þessum rannsóknum áfram síð- an. Heklugosið 1947^18 vakti á ný áhuga á fjallinu og fylgdust margir vís- indamenn með gosinu. Fjöldi greina birtist um niðurstöður rannsóknanna, meðal annars í ritröð Vísindafélags ís- lendinga, „The eruption of Hekla 1947-1948“. Helstu höfundar eru Sig- urður Þórarinsson, Trausti Einarsson og Guðmundur Kjartansson. Þar er in. a. að finna ítarlega umfjöllun Sig- urðar Þórarinssonar um gossögu Heklu eftir að land byggðist og var 178
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.