Náttúrufræðingurinn - 1992, Blaðsíða 112

„vatnshverunum“ sem þar eru sýndir
hefði átt að sjást undir því formerki
utan einn í Ölfusi og einn í sjó við
Alftanes, en hann vantar. Margt af
þessu er horfið, sumt eru borholur og
hitt volgrur eða laugar. Hér hefði
mátt nýta plássið í ytri ramma kortsins
til skýringar. Sérkort er af Hengils-
svæðinu. A það vantar hverina í
Innstadal og í Hverahlíð, sem þó er
lýst í kaflanum.
Agætt jafnvægi er í lýsingu borg-
firsku hveranna og fylgja prýðisgóðar
myndir og kort. Þar er mynd af þeim
rétta Englandshver, en rennslið úr
honum er sagt að sé 7 1/s. Rétt er tæp-
ir 3 1/s.
Helstu hverirnir í Breiðafjarðar-
eyjum eru taldir. Synd er að hvorki
fylgja myndir né kort, því að allt er
hér ósnert af mannshöndinni. Á Vest-
fjarðakjálkanum eru nokkur hvera-
svæði, hin stærstu á Reykhólum og í
Reykjanesi. Enn er margt að sjá á báð-
um stöðunum þrátt fyrir vatnsmiklar
borholur, en höfundar eru uggandi um
framtíð hveranna ef svo fer fram sem
horfir um nýtingu vatns úr þeim. Þarna
getur reynst erfitt að finna málamiðlun.
Fróðlegt hefði verið að sýna að minnsta
kosti eitt dæmi um tengsl hvera við
smíðagalla í berggrunninum, eins og
höfundar komast einhvers staðar að
orði og eiga þar við misgengi, ganga og
sprungur. Óvíða hefði verið betra tæki-
færi til þess en á Reykjarnesi í Stranda-
sýslu, þar sem klappirnar kringum
hverina eru nánast berar.
Á Norðurlandi er fátt orðið um
hveri utan Þingeyjarsýslu. Höfundar
dvelja lengi við hverina í Reykjahverfi
og gera þeim ágæt skil sem vert er.
Háhitasvæðin í sýslunni og á miðhá-
lendinu fá hæfilegt rúm og greint er
frá helstu einkennum hvers þeirra.
Kortin sem fylgja eru ekki nógu góð.
Þar hefði þurft litaprentun og meiri
upplausn á hverasvæðunum sjálfum.
Illa kann ég því að vera borinn fyrir
hverum við Frostastaðavatn.
Ekki er minnst á hveri í Skaftafells-
sýslum. Þar er þó jarðhiti sem nær því
að heita hver. Hann er í Morsárdal,
en þangað mun fáförult. Jarðhitanum
á Suðurlandi er lýst í myndum og les-
máli, en sums staðar dálítið flausturs-
lega, t.d. þar sem fjallað er um Hellis-
holt í norðurjaðri Flúða, talað er um
mestan jarðhita á Reykjaflöt í landi
Reykjabóls, en hverinn er einn og
stakur í hlíðinni ofanvið. Sagt er að
áður hafi verið hverir í Skipholti og
Kotlaugum, en þar mun átt við einn
og sama hverinn. Fjalla-Eyvind sjá
höfundar fyrir sér hryggan yfir horfn-
um Kotlaugahver. Hví ekki með
gleðibragði yfir vel heppnaðri virkjun
hversins ef hann kunni öðrum betur
að nýta sér jarðhita? Sumt af því sem
nefnt er vantar á kortið af Suður-
landshverunum. Öðru er þar ofaukið
eða á röngum stað. Síðustu 20 síður
bókarinnar eru helgaðar Geysissvæð-
inu. Sá kafli þótti mér bestur í bókinni.
Myndirnar í þeim kafla standast þó
ekki samjöfnuð við myndirnar í Hvítár-
bók Hjálmars R. Bárðarsonar. Myndin
af Strokk að gjósa í miðnætursólinni er
ljót, og nóg hefði verið að nefna kvöld-
sól. Sápugosmyndirnar af Geysi eru of
dökkar, og alveg hefur mistekist að ná
litunum í Blesa. Þar gildir hið sama um
myndina í inngangskaflanum.
Kostir bókarinnar eru að hún er
bæði fræðandi og lipurlega samin.
Hún hvetur mjög til betri umgengi við
hverina og hverasvæðin. Mér og öðr-
um syndaselum kennir hún hvernig
megi varðveita hveri þótt borað sé.
Almennur lesandi og ferðamaður get-
ur sótt í hana töluverðan fróðleik og
hjá mörgum kann hún að vekja áhuga
á að vita meira og þá er vel.
Kristján Sæmundsson
254