Fréttablaðið - 27.06.2009, Síða 22

22 27. júní 2009 LAUGARDAGUR
H
inn 12. júní 2009,
eftir óvenjulega
harða kosninga-
baráttu, voru for-
setakosningar í
Íran. Metþátttaka
var í kosningunum og neyddust
stjórnvöld til þess að halda kjör-
stöðum opnum fjórum klukku-
stundum lengur en áætlað hafði
verið. Það kom því sumum á óvart
þegar var tilkynnt um endurkjör
forsetans Mahmouds Ahmadin-
ejad aðeins fjórum klukkustund-
um eftir að síðustu kjörstöðum var
lokað. Hann var sagður hafa hlotið
rúmlega sextíu prósent atkvæða,
en helsti keppinautur hans, fyrr-
verandi forsætisráðherrann Mir-
Hossein Mousavi, rúmlega þrjátíu
prósent. Mousavi og stuðnings-
menn hans héldu því strax fram að
brögð hefðu verið í tafli og stór-
fellt kosningasvindl framið.
Mótmælin
Tugir þúsunda mótmæltu á götum
höfuðborgarinnar Teheran og ann-
ars staðar daginn eftir kosningar.
Æðsti leiðtogi Írans, Ayatollah Ali
Khamenei, tilkynnti þá að ásakanir
um kosningasvindl yrðu skoðaðar.
Það varð þó ekki til þess að róa mót-
mælin, og í framhaldinu voru fjöl-
mennir útifundir haldnir hjá bæði
stuðningsmönnum og andstæðing-
um forsetans. Hinn 15. júní komu
hundruð þúsunda saman til að mót-
mæla. Lögregla skaut á mótmælend-
ur og að minnsta kosti sjö létu lífið.
Degi síðar var erlendum frétta-
mönnum meinað að stunda vinnu
sína á götum úti og allar götur síðan
hefur reynst erfitt að fá atburði eða
dánartölur staðfestar. Mótmælin
héldu áfram næstu daga. Föstudag-
inn 19. júní, viku eftir kosningarnar,
ræddi Khamenei kosningarnar aftur
í föstudagspredikun sinni. Þar hót-
aði hann harðari aðgerðum gagnvart
mótmælendum ef þeir héldu áfram,
og neitaði því að svindlað hefði verið
í kosningunum. Mótmælin héldu þó
áfram og að minnsta kosti tíu til við-
bótar hafa verið drepnir í þeim. Þá
segja yfirvöld að átta sérsveitar-
menn úr Basij-sveitunum hafi látið
lífið.
Mótmælin eru þau langfjölmenn-
ustu frá því í byltingunni árið 1979,
þegar íslamska lýðveldið var stofn-
að.
Mousavi og Ahmadinejad
Mousavi var forsætisráðherra
í Íran á árunum 1980 til 1988, á
tímum stríðsins við Írak. Árið 1989
var stjórnarskránni breytt þannig
að staða forsætisráðherra var ekki
lengur til. Hann hefur ekki gegnt
opinberu embætti síðan. Í mars til-
kynnti hann framboð til forseta.
Mousavi er umbótasinni og fékk
stuðning annarra slíkra í landinu,
meðal annars dró annar forseta-
frambjóðandi sig til baka þegar
Mousavi tilkynnti framboðið. Hann
boðaði aukið tjáningarfrelsi, fjöl-
miðlafrelsi og kvenfrelsi og lofaði
að skipa konu í ríkisstjórn sína
næði hann kjöri. Kvenréttindi voru
nokkuð í umræðunni fyrir kosn-
ingarnar, en samkvæmt lögum í
Íran hafa konur og karlar ekki
sama rétt í skilnaðar-, forræðis- og
erfðamálum og ekki heldur þegar
kemur að sakamálum.
Forsetinn Mahmoud Ahmadin-
ejad var kjörinn árið 2005 og var
fyrsti forsetinn í 24 ár sem ekki
var einnig klerkur. Stuðningsmenn
hans eru aðallega úr fátækari og
trúaðri hlutum þjóðfélagsins,
og hann nýtur stuðnings Leið-
togaráðsins, sem er stjórn æðstu
klerka landsins. Hann hefur verið
mjög umdeildur á Vesturlöndum,
ekki síst vegna stuðnings við sam-
tök eins og Hizbollah í Líbanon
og Hamas í Palestínu, og þeirra
ummæla sinna að Helför gyðinga
hafi aldrei átt sér stað.
Framhaldið
Æðsti leiðtoginn Ayatollah Ali
Khamenei hefur þvertekið fyrir að
kosið verði á nýjan leik þrátt fyrir
kröfur þess efnis. Þó hefur verið
viðurkennt að í fimmtíu borgum
hafi greidd atkvæði verið fleiri en
fjöldi fólks á kjörskrá. Þetta voru
alls um þrjár milljónir atkvæða.
Mótmæli eins og þau sem hafa
verið undanfarnar vikur eru á
undanhaldi vegna aukins ofbeldis,
en Mousavi hefur tilkynnt að
hann muni sækja um leyfi til
þess að halda mótmæli á næst-
unni. Ahmadinejad mun sverja
eið sem forseti fyrir 15. ágúst næst-
komandi.
Átök þjóðfélagshópa í Íran
Íran hefur verið mikið í fréttum undanfarnar tvær vikur, frá því að kosið var í forsetakosningum í landinu hinn 12. júní. Hörð
mótmæli brutust út eftir að úrslitin voru tilkynnt og hafa ásakanir um kosningasvindl verið háværar. Þórunn Elísabet Bogadóttir
fór yfir atburðina og kynnti sér helstu frambjóðendurna í kosningunum.
HVAR ER ATKVÆÐIÐ MITT? Stuðningsmenn Mousavis mótmæltu svo tugþúsundum
skipti fyrstu dagana eftir kosningarnar. Grænn var einkennislitur í kosningabaráttu
Mousavis og varð einnig mjög áberandi í mótmælunum. NORDICPHOTOS/AFP
MIÐBORG TEHERAN Hörð mótmæli voru hinn 20. júní, daginn eftir að æðsti leiðtogi landsins hafði hótað harðari aðgerðum
gagnvart þeim sem mótmæltu. Þúsundir fóru samt út á götur og kveikt var í, meðal annars í þessari rútu. Mikil átök brutust út
þegar lögregla og sérsveitir réðust gegn mótmælendum.
MÓTMÆLT UM ALLAN HEIM Írönsk kona í Los Angeles í Bandaríkjunum heldur á
mynd af ungri konu, Nedu, sem var skotin í mótmælum. Atvikið náðist á myndband
og fór um allan heim á Youtube. Neda hefur orðið að eins konar táknmynd mótmæl-
anna. Mótmælt hefur verið víða á Vesturlöndum vegna atburðanna í Íran.
Hanna Björk Valsdóttir bjó í Teher-
an árið 2007 og er enn í daglegu
sambandi við fólk sem þar býr. Margir
vina hennar tóku þátt í mótmælunum
í upphafi. Hún segir þó að myndband
sem sýndi unga konu sem hét Neda
deyja eftir að hafa verið skotin í
mótmælunum hafi breytt miklu. „Þá
varð fólk miklu hræddara í Íran. Þeir
sem ég þekki og voru að mótmæla
þora ekki lengur að vera með. Það
eru bara þeir hörðustu, sem eru
jafnvel tilbúnir að deyja, sem halda
áfram.“ Hanna segir ákveðið vonleysi
meðal fólks og það sé dapurt yfir
stöðu mála. Hún segir líka greinilegt
að fólk sé hræddara við að tjá sig, því
bæði séu símar hleraðir og fylgst með
internetinu, sem er ritskoðað.
Það kemur Hönnu ekkert á óvart
að konur taki þátt í mótmælunum, en
það hefur vakið athygli í vestrænum
fjölmiðlum. „Fyrir mér er þetta alveg
jafnt, konur og karlar eru alveg jöfn
í þessu. Það er stór lagalegur munur
á stöðu kynjanna, og samkvæmt
lögunum er konan bara hálfur maður.
En í viðhorfi fólksins er enginn
munur. Samfélagið er þannig langt
á undan lögunum. Ef þú tekur ungt
fólk og háskólakrakka þá eru konur
og karlar alveg jöfn, jafnt hugsandi
og með sömu skoðanir. Stelpur taka
jafn mikinn þátt í öllu og strákar.
Þær þurfa náttúrlega að vera með
slæðuna á hausnum en það er það
eina. Strákunum finnst jafn leiðinlegt
að sjá stelpurnar þurfa að hylja sig
þegar farið er út. Bræður þurfa að
horfa á systur sínar, eða bara feður að
horfa á dætur sínar þurfa að hylja sig.
Karlmenn eru jafn mikið á móti því
– ef þú ert á þeim stað í þjóðfélag-
inu,“ segir Hanna. Hún segir muninn
miklu frekar liggja í stéttaskiptingu
og menntun og mjög mikill munur
sé á borginni og sveitum. „Það er
bara munur á þjóðfélagshópum, en
ekki körlum og konum. Það fer eftir
því hvort það er fátæk og ómenntuð
fjölskylda sem hefur bara alist upp við
að lesa Kóraninn og hlustar á allt sem
stjórnin segir, eða er ágætlega stæð í
Teheran og börnin ganga í skóla.“
SAMFÉLAGIÐ ER LANGT Á UNDAN LÖGUM
HANNA BJÖRK VALSDÓTTIR