Samvinnan - 01.05.1949, Blaðsíða 20

Helgi Benediktsson
(1919—1921);
Samvinnustarf
Vestmannaeyinga
Sigurður Steinþórsson
(1919—1921);
Samvinnuskólinn
þrjátíu ára
't-í
T 7ESTMANNAEYJAR eru þekktastar fyrir að vera þýð-
V ingarmesta verstöð landsins, fyrir harðfenga og af-
burða-dugmikla sjómannastétt og sérkennilega náttúru-
fegurð.
Brautryðjendastarfi Vestmanneyinga í samvinnumálum
og margs konar forgöngu á þeim sviðum hefir minna ver-
ið á lofti haldið en verðugt er.
Bátaábyrgðafélag Vestmannaeyja er eitt elzta og full-
komnasta samvinnufélag landsins, stofnað 1862, sem frá
upphafi hefir verið rekið með fullkomnu samvinnusniði
og er ein elzta stoðin undir útveginum í Eyjum.
Útgerðin í Eyjum hefir frá fornu fari verið rekin af
nokkurs konar samvinnufélögum fleiri og færri aðila og
hlutaskipti höfð á aflanum.
Eldri menn þeirrar kynslóðar, sem nú setur svip sinn
á athafnalíf í Eyjum, hafa lifað þar þrjú stig atvinnuþró-
unar. Á fyrsta tug aldarinnar voru vélbátar teknir upp í
stað róðraskipanna, og voru Eyjamenn þar í fararbroddi,
eins og ávalt síðar um nýjungar í útvegsmálum, enda nutu
þeir þá öruggrar forustu þekktasta núlifandi athafna-
manns landsins, Gísla J. Johnsen, um útvegun hinna nýju
tækja.
Eftir heimsstyrjöldina fyrri, sem lauk 1918, hófst nýtt
þróunarstig í atvinnumálum Eyjanna; í stað hinna litlu
og frumstæðu vélbáta, sem keyptir voru í upphafi, voru
keyptir stærri bátar með bættum útbúnaði og auknu véla-
afli, og fjölbreytni um veiðiaðferðir aukin. Og loks nú
hin síðustu árin hefir þriðja þróunartímabilið í útvegs-
málum Eyjanna hafizt með nýrri stækkun skipa og báta
og togaraútgerð, bæði smárra og stórra.
í Vestmannaeyjum var reist fyrsta frystihúsið, sem not-
aði vélaafl til frystingar. Var það félagsskapur útgerðar-
manna, sem að félagsstofnun þeirri stóð. Þar var líka reist
fyrsta fiskimjölsverksmiðjan og fyrsta fisksölusamlagið
stofnað 1926.
Frumkvæði um fullkomna hagnýtingu lifrar var í Vest-
mannaeyjum. Þar sameinuðust allir aðilar um stofnun og
starfrækslu lifrarsamlags, þar sem allir bera jafnt úr být-
um miðað við magn og gæði. Og þó áttu bæði kaupmenn
og félög á staðnum vel nothæfar lifrarbræðslur, að þeirra
tíma hætti, sem þeir lögðu niður, þegar félagsvinnsla lifr-
arinnar hófst. Enginn skarst úr leik.
RJÁTÍU ÁR er eigi langt tímabil í ævi þjóðar. Þó
geta 30 ár markað dýpri spor og orðið örlagaríkari
fyrir sögu og framtíð þjóðarinnar en heilar aldir.
Á þeim þremur áratugum, sem liðnir eru, síðan Sam-
vinnuskólinn hóf störf, hafa átt sér stað meiri framfarir
á flestum sviðum íslenzks þjóðlífs en á fleiri öldum áður.
Einn af merkustu félagsmálasigrum Eyjamanna var
stofnun Olíusamlagsins. Stofnun olíusamlagsins í Eyjum,
sem er fyrsta olíusamlagið, sem stofnað var hérlendis, er
þáttur í umfangsmikilli félagsmálastarfsemi útgerðar-
manna Eyjanna. Eftir því sem þrengdi meira að atvinnu-
rekstri þeirra vegna verðfalls afurða og markaðslokunar,
bundust þeir fastari félagsböndum til verndunar og við-
halds atvinnu sinni.
Við stofnun Olíuamlagsins stóð ný olíuhækkun fyrir
dyrum hjá olíufélögunum íslenzku, en stofnun samlagsins
varð því valdandi, að af fyrirhugaðri olíuhækkun varð
ekki, heldur lækkaði olíuverðið.
Olíusamlag Vestmannaeyja varð svo við stofnun Olíu-
félagsins einn af stofn-máttarviðum þess félags.
Útgerðarmenn í Eyjum hafa félagsskap um sölu og verk-
un allra fiskafurða sinna og eru stöðugt að færa þar út
kvíarnar. Síðasta þróun þeirra mála var stofnun Vinnslu-
og sölumiðstöðvar fiskframleiðenda. Félagsskapur þessi
ráðstafar meginhluta alls aflafengs í Eyjum og hefir í bygg-
ingu fullkomna fiskvinnslustöð, sem þegar er að nokkru
tekin í notkun, og rekur eigið hraðfrystihús.
Félagsskapur og samvinna útgerðarmanna í Vestmanna-
eyjum hefir orðið öðrum landsmönnum til fyrirmyndar.
Marga furðar á því, að í Vestmannaeyjum skuli hafa verið
starfrækt fullkomið samvinnutryggingarfélag 20 árum áð-
ur en Kaupfélag Þingeyinga, elzta kaupfélag landsins, var
stofnað. Þó munu ástæðurnar fljótfundnar. Á vetrarvertíð
fyrir Suðurlandi, því svæði, sem greiðasta sókn hefur til
hafnar í Vestmannaeyjum, mun nú stunda veiðar fiskifloti
með 6000 manna áhöfn. Fyrr á tímum, eins og nú, voru
Vestmannaeyjar sá staður, sem mest kynni hafði af erlend-
um farmönnum, og þannig meiri kynni af því, sem annars
-staðar gerðist, heldur en flestir annarra landsmanna. Þing-
eyingarnir höfðu líka vegna ferðalaga og bréfaskipta víð-
ari sjóndeildarhring en almennt gerðist. Á báðum stöð-
unum varð árangurinn hliðstæður, forganga í margvís-
legum félagsmálaumbótum.
Helgi Benediktsson.
20