Samvinnan - 01.05.1949, Blaðsíða 2

Samvinnulræðslan á vegamótum
IGREINUM ÞEIM um 30 ára starf Sam-
vinnuskólans, sem birtar eru hér á eftir,
benda allmargir nemendur og kennarar á
sérstöðu þessa skóla í þjóðfélaginu. Hann
var stofnaður fyrir forgöngu áhugamanna
og samvinnusamtakanna í landinu. Til-
gangur hans var að veita nemendum
fræðslu um þjóðfélagsmál og verzlunar-
tækni, en þessi fræðsla veitti þeim engin
réttindi í þjóðfélaginu. Frá prófborði Sam-
vinnuskólans gengu menn ekki með ávísun
á lífstíðarembætti upp á vasann. Þangað
kom heldur enginn í þeim tilgangi. Nem-
endunum var það ljóst, að skólinn reyndi
el'tir mætti að mennta þá á þeim stutta
tíma, sem honum var til þess ætlaður, og
gera þá færari en ella að takast á hendur
ábyrgðarstörf í þjóðfélaginu. í skólanum,
eins og úti í lífsbaráttunni, áttu þeir allt
undir eigin dugnaði, áræði, samvizkusemi
og félagshyggju. Þeim var ekki ýtt til náms-
ins af kappsfullum foreldrum, sem vildu
tryggja þeim hæg embætti. Slíkir aðstand-
endur höfðu og hafa augastað á öðrum skól-
um. Þessi sérstaða Samvinnuskólans var
meira áberandi fyrr á árum en nú er orðið.
Sú hyggja, að menntun og þroska sé aðal-
lega að sækja til embættismannaskólanna,
er á undanhaldi í þjóðfélaginu. Margir skól-
ar starfa nú að því að undirbúa þegnana til
annarra starfa en embætta á vegum ríkis-
valdsins. En fyrir 30 árum vár þetta talsverð
nýlunda. Þá var enn mjög viðloða sá hugs-
unarháttur, í flestum byggðum landsins, að
líta í langskólana sem hina einu leið til
menntunar. Nú á síðari árum hefur orðið
menntun fengið annan hljóm og er það vel.
Með aukinni fjölbreytni í atvinnuháttum
og félagslífi er þjóðinni orðið jrað ljóst, að
hún þarf að eiga marga menntaða og þrosk-
að einstaklinga víðsvegar í varðstöðum efna-
hags- og menningarbaráttunnar, og langs-
skólanámið er æði oft enginn undirbúning-
ur til þeirra starfa. Skólakerfi jjjóðarinnar
hefur því sveigzt að jjví, að veita fjölda
manna alhliða undirbúningsménntun og
mörgum einstaklingum sérmenntun á sviði
atvinnulífs og félagsmála. Allmikið hefur
jjegar áunnizt í Jtessa átt, en vafalaust Jrarf
meira að gera, t. d. með að fjölga tækifær-
um ungmenna til tæknilegrar menntunar
í þjónustu atvinnuveganna og gefa efnileg-
um mönnum tækifæri til þess að vega sig
upp til áhrifa og góðra lífskjara með starfi
í jrágu framleiðslu til sjávar og sveita.
A30 ÁRA TÍMABILI hefur Samvinnu-
skólinn veitt fjölda ungmenna móttöku
og sent þá út í lífsbaráttuna betur mennta
en j)eir voru, er þeir komu þangað. Skólinn
hefur veitt þeim hagnýta fræðslu í ýmsum
greinum og þó hefur hann einkum unnið
að því að efla félagshyggju jjeirra og skiln-
ing Jjeirra á hugsjón samvinnu og samhjálp-
Fyrir samvinnusamtökin í heild hefur
j)essi starfsemi tvíþætt gildi. í fyrsta lagi
hefur skólinn veitt samvinnufélögunum
ta-kifæri til þess að fá efnilega unga menn
til starfa eftir að þeir höfðu hlotið hentuga
undirbúningsmenntun til þess að takast á
hcndur ábyrgðarstarf í þágu fjöldans. Gildi
Jjessa þáttar fyrir samvinnusamtökin í heild
er augljós, og blasir hvarvetna við í þjóð-
félaginu í dag. í öðru lagi hefur Samvinnu-
skólinn mótað félagshyggju margra þeirra
manna, sem tekið hafa sér stöðu í lífsbar-
áttunni utan starfshrings samvinnufélag-
anna, og þar með gert þá að betri og virkari
þátttakendum í starfi samvinnumanna í land-
inu en ella væri. Þessi þáttur í starfi Sam-
vinnuskólans er hinn merkasti, J)ótt hann sé
e. t. v. ekki eins augljós og hinn. En á skiln-
ingsríku og jjroskuðu félagsstarfi samvinnu-
mannanna í landinu hvílir öll hin mikla
bygging, sem samtökin hafa verið að reisa á
undanförnum áratugum.
SAMVINNUFÉLÖGUNUM hér á landi er
nú mikil þörf á aukinni þátttöku almenn-
ings í félagsstarfinu sjálfu. Samvinnuskólinn,
þótt aukinn væri og efldur, nær aldrei nema
til lítils hluta hinna starfandi samvinnu-
manna í Ia'ndinu. Skólinn hefur nú, sem fyrr,
merku og [jýðingarmiklu ldutverki að gegna
fyrir samvinnustefnuna og þjóðfélagiðí heild,
og líklegt má telja, að þeir, sent frá skólanum
koma, verði áhugasamir og ötulir samvinnu-
menn, hver í sínu byggðarlagi. En Jrótt slík
forusta og hvatning sé góð, nægir hún samt
hvergi nærri. Til þess að aukið almennt fé-
lagsstarf verði að veruleika, þarf að taka upp
hina frjálsu, ójívinguðu fræðsluleið Sam-
vinnuskólans úti á meðal kaupfélaganna
sjálfra. Hér er ekki átt við það, að kaupfé-
lögin eigi hvert um sig að stofnsetja sinn
Samvinnuskóla, heldur hitt, að á vegum
Jreirra þarf jjfnan að vera starfsemi, sem
miðar að því að þroska félagshyggjuna, örva
áhugann fyrir félagsstarfinu og gera það al-
mennara en nú er reyndin. Slíkum árangri er
hægt að ná með leshringastarfi, þar sem
menn koma saman, undir leiðsögn hæfra
manna, til ])ess að kynna sér eitthvert við-
fangsefni með kennslu, lestri og umræðum,
með fræðsluerindum á vegum félaganna og
þó e. t. v. umfram allt með því að stuðla allt-
af að því að lýðræðisstjórn félaganna sé í
lífrænu sambandi við hinn daglega rekstur
og störf. Á það mun allmikið skorta víða. Ein
meginorsök þess er sú, að hinir eldri sam-
vinnumenn, sem borið hafa hita og þunga
dagsins í félagsstaríinu fram til þessa, eru
mjög ófúsir að fela ungum mönnum félagsleg
ábyrgðarstörf, enda þótt mjög víða séu á-
byrgðarmikil verzlunar- og framkvæmdastörf
lögð á herðar ungu kynslóðinni. í stjórnum
og félagsráðum kaupfélaganna situr tiltölu-
lega lítið af ungu fólki. Slíkt er varhugavert.
Ungir menn Jmrfa að fá að taka þátt í trún-
aðarstörfum innan samtakanna í ríkara mæli
en nú er. Þannig verður bezt tryggt, að þeir
tileinki sér góðan félagsanda og læri að meta
gildi þess starfs, sem unnið hefur verið. Fé-
lagsleg trúnaðarstörf örva félagslegan áhuga
þroskaðra manna. Slík störf eru auk þess
hollur skóli, og nauðsynlegur nú fyrir hina
ungu kynslóð samvinnumanna, sem á að erfa
alla hina miklu félagsmálabyggingu, til þess
að henni megi takast það hlutverk í framtíð-
inni, að auka hana og efla.
A30 ÁRA afmæli samvinnufræðslunnar á
íslandi, geta samvinnumenn litið til baka
í öruggri vissu um það, að með stofnun Sam-
vinnuskólans og starfrækslu hans hafi verið
stigið rétt spor og nauðsynlegt fyrir vöxt og
styrk samvinnustefnunnar í heild. En þeir
verða líka að líta fram á veginn. Á Jjessum
tímamótum er rétt að leggja áherzlu á j)á
ríku nauðsyn, að efla og örva fræðslu- og fé-
lagsstarf meðal kaupfélaganna úti um byggðir
landsins. Það starf liggur alltof víða niðri og
í því er fólgin hætta, sem ekki verður afstýrt
með því einu móti að efla Samvinnuskólann.
Hann verður áfram nauðsynlegur liður í
menningarstarfsemi samvinnumánna. En
merki fræðslu- og félagshyggju þarf að hefja
til meiri vegs í hverri byggð. Þannig treysta
kaupfélögin bezt aðstöðu sína nú, óg þannig
búa þau bezt í haginn fyrir framtíðina.

Þetta hefti Samvinnunnar er helgað
starfi Samvinnuskólans. Baldvin Þ.
Kristjánsson, Leifur Haraldsson og
Vilhjálmur Árnason hafa aðstoðað
ritið við útvegun efnis og mynda. —
SAMVINNAN
Útgefandi:
Samband íslenzkra
samvinnufélaga
Ritstjóri:
Haukur Snorrason
Afgreiðsla:
Hafnarstræti 87,
Akureyri. Sími 166
Prentverk
Odds Björnssonar
Kemur út einu
sinni í mánuði
ðrgangurinn kostar
kr. 15.00
43. árg. 4.-5. hefti
Apríl-Maí
1949
2