Samvinnan - 01.05.1949, Blaðsíða 46

Við lögðum af stað frá borginni E1 Paso, sem er á landa-
mærum Texas-fylkis og Mexico, klukkan hálf átta í morg-
un, í glampandi sólskini og steikjandi hita. Við erum nú
komnir góðan spöl út fyrir borgina, og við okkur blasir
ein af hinum frægu sléttum Texas, þar sem kúrekarnir
þeysa um á liestum sínum í kringum nautahjarðirnar. Við
ökum nú fram hjá einni nautahjörðinni, sem í eru um eitt
hundrað 'naut, og þau baula og þyrla upp ryki, þegar þau
hlaupa meðfram veginum. Tveir kúrekar hafa nóg að gera
að lialda þeim í skeljum. Mér detta í hug sögur, sem eg
hafði áður lesið, þegar eg var strákur, um bardaga kúrek-
anna við Indíána og slétturæningja. Eg kannaðist við
landslagið úr þessum sögum og fór ósjálfrátt að rifja upp
efni þeirra. Sléttan, sem við ökum yi’ir, er hálfgerð eyði-
mörk, því að liér rignir mjög lítið, en gróður er hér samt
talsverður. Mest ber á kaktusum, allt frá örsmáum kaktus-
tegundum, sem prýða glugga íbúðarhúsa, og upp í risa-
kaktusa, sem eru marga metra háir og hafa hinn fáránleg-
asta skapnað. Auk þess er hér mikið af litskrúðugum blóm-
um, og náttúran hefur blandað þessum gróðri þannig, að
sléttan verður einkennilega fögur.
Bíllinn heldur áfram, og sléttan er nú senn að baki okk-
ar. Landslagið fer nú að breytast.og við taka hæðadrög með
þverhníptum klettum. Eru þetta rætur Guadalupe-fjall-
anna. Við ökum inn í New Mexico-fylki, og klukkan liálf
tólf erum við staddir við Carlsbad-hellana, í einum af þjóð-
görðum Bandaríkjanna. Hér sér maður einkennisklædda
verði, sem gæta eiga staðarins og greiða götu ferðafólksins.
Stærð Carlsbad-hellanna er ennþá ókunn, þótt eytt hafi
verið geysimiklu fé og tíma í að kanna þá, og árlega finnast
nýir og nýir hellar og hvelfingar langt niðri í jörðinni. Það
hafa þegar verið rannsökuð svæði, sem eru margar mílur
á lengd, og virðast svæði þessi skiptast í hæðir misjafnlega
langt niðri frá yfirborði jarðar. Hæðir þessar eru aðallega
þrjár: 229 metrar undir yfirborði jarðar, 275 metrar og 403
metrar. Árið 1939 var Carlsbad-þjóðgarðurinn stækkaður
mjög mikið eða upp í 49 þúsund ekrur. Á þessu svæði hafa
fundizt margir hellar, auk aðalhellanna, og í sumum þeirra
liafa fundizt menjar eftir menn, sem byggðu þetta land í
fornöld. Hafa sumir hellanna verið notaðir fyrir grafir
fornmanna, og hafa í þeim fundizt mannabein og aðrar
fornleifar. Talið er, að spanskir landnámsmenn hafi farið
nálægt hellunum í einni af landkönnunarferðum sínum,
nokkru eftir að Columbus fann Ameríku. Fyrsti leiðangur
hvítara manna, sem fór frá austurströndinni til Kaliforníu,
fór skammt frá Carlsbad-hellunum, og síðar var þessi leið
oft farin af þeim, sem leituðu gulls í Kaliforníu. En margir
leiðangrar urðu hér Indíánum og slétturæningjum að bráð
og ýmsar leifar eins og vagnhjól og hlutar úr vögnum þess-
ara óhamingjusöinu leiðangursmanna, hafa fundizt nálægt
hellunum. Fyrsti hvíti maðurinn, sem vitað er að hafi
kannað hellana, var kúrekinn Jim White. Var það árið
1901, þegar Jim var að byggja nautagirðingar skammt frá
hellunum, að hann sá líkast svörtu reykskýi koma upp úr
jörðinni, ekki alllangt frá sér og þegar hann gætti betur að,
sá hann, að reykskýið voru lifandi verur, þúsundir af leð-
urblökum, sem komu fljúgandi út úr myrku hellisopi. Eitt
af undrum Carlsbad-hellanna eru leðurblökurnar. Á
hverju kvöldi, þegar skyggja fer, nema á þeim tíma, sem
leðurblökurnar eru í dvala (a tímabilinu október til apríl),
má sjá milljónir af þeim koma fljúgandi út úr hellunum,
skipta sér í liópa og fljúga síðan út í myrkrið. Tilgangur
þessara næturferða leðurblökunnar er að afla sér matar og
vista. í þrjá klukkutíma streyma þær út úr hellunum og
koma ekki til baka aftur, fyrr en rétt fyrir sólarupprás, með
veiði sína, sem er alls konar skorkvikindi. Hefur verið
áætláð, að um 3 milljónir leðurblaðkna fljúgi á hverju
kvöldi út úr hellunum, og að næturveiði þessara þriggja
milljóna kvikinda vegi rúmlega 11/2 tonn. Á daginn halda
þær kyrru fyrir á vissum stað í hellunum, og hanga þá í
stórum þyrpingum á afturlöppunum neðan í hellisloftinu.
Á tímabilinu frá október til apríl hvert ár eru þær í dvala
og hanga í sömu stellingum og virðast næstum líflausar.
Klukkan er nú 12 á hádegi, og við ferðalelagarnir höfum
keypt okkur aðgangseyri að hellunum og erum nú tilbúnir
að leggja af stað niður í undraheiminn, sem er marga
metra undir yfirborði jarðar. Stór hópur ferðafólks ætlar
að verða okkur samferða, og við höfum fengið leiðsögu-
mann og virðist full þörf á því. Hellisopið blasir nú við
okkur kolsvart og gínandi. Áður en haldið er lengra, segir
leiðsögumaðurinn okkur, með fáum orðum, sögu hellanna
og lýsir þeim í stórum dráttum.
Við göngum nú inn um hellisopið, sem er mjög stórt, og
nemum staðar í stórri hvelfingu rétt innan við opið. Leið-
sögumaðurinn kveikir nú á nokkrum af liinum 800 raf-
magnsljósum, sem lýsa upp hellana, og sést nú hvelfingin
vel. Við erum stödd í forsal hellanna, sem er geysistór, en
hefur ekkert annað sérstakt við sig. Við höldum áfram nið-
ur á við, og leiðsögumaðurinn kveikir alltaf á nýjum og
nýjum rafmagnsljósum, sem lýsa okkur leiðina. Eftir að
við höfum gengið um það bil einn og hálfan kílómetra,
gegnum krókótt göng og hvelfingar, komum við í stóran
sal, sem er upplýstur með mjög fallegum ljósum. Slík salar-
kynni hef eg aldrei fyrr augum litið, og eg dáist að verkum
náttúrunnar í 229 metra dýpt niðri í jörðinni. Þetta er
sannkölluð undrahöll. L.oft og veggir eru jraktir kalkspat-
kristalmyndum í ýmsum litum, en mest ber á ljósum lit.
Misjafnlega langir og breiðir kristalströnglar hanga niður
úr loftinu og mynda hinar einkennilegustu myndir. Þetta
er líkast klakaströnglum í frosnum fossi. Rafljósunum hef-
ur verið komið jrannig fyrir, að birtan af þeim setur sér-
kennilegan og rómantískan blæ á umhverfið, og kristall-
arnir glitra líkt og gimsteinar. Leiðsögumaðurinn skýrir
okkur nú frá því, að það hafi tekið náttúruna um 60 mill-
jónir ára að gera þetta furðuverk kristallsmynda. — Við
höldum áfram og komum í einn salinn á fætur öðrum, sem
allir hafa sína sérstöku fegurð og einkennileika. Hafa salir
þessir verið skírðir og heita m. a. „Stórisalur", „Konungs-
höll“, „Drottningarsalur" og „Risasalur“.
Loks komum við í litla hvelfingu sem gerð hefur verið
að veitingastofu. Eru hér borð og stólar og önnur þægindi.
Er veitingastofan um 240 metra undir yfirborði jarðar.
Hér er staldrað við, og fáum við okkur hressingu og skrif-
um á póstkort til ættingjanna heima á íslandi og póst-
leggjum þau síðan, því að þarna niðri er sérstakt pósthús.
Ferðalagið um hellana er nú á enda. Við förum með raf-
46