Samvinnan - 01.06.1968, Qupperneq 14
hvorki í Frakklandi né annarsstaðar
voru margir sem tóku orð hans alvar-
lega. Flestir framámenn Frakka voru á
bandi Pétains, kirkjunnar þjónar, emb-
ættismenn, herforingjar, menntamenn
og alþýðufólk. Að nokkrum vikum liðn-
um höfðu einungis 7000 Frakkar skipað
sér undir merki Frjálsra Frakka (sem
höfðu að tákni Lorraine-krossinn með
tveimur þverbitum). Árás Breta á
franska flotann í Oran, sem kom í veg
fyrir að hann félli í hendur Þjóðverjum,
vakti sterka andúð á Bretum í Frakk-
landi og varð sízt til að hjálpa uppá sak-
irnar.
Tilraunir de Gaulles til að ná tökum
á nýlendum Frakka í Afríku tókust mis-
jafnlega, því Vichy-stjórnin átti þar víða
dygga fylgismenn á æðstu stöðum. Bret-
ar höfðu líka áhyggjur af baktjalda-
makkinu í röðum Frjálsra Frakka og þá
einkanlega framkomu Museliers flota-
foringja, sem hegðaði sér fremur einsog
keppinautur de Gaulles en undirmaður
og 'kallaði hann „einvaldslærling“.
Churchill vantreysti öryggisráðstöfunum
Frjálsra Frakka og lét brezkar hersveit-
ir taka frönsku nýlenduna Madagaskar,
sem var mikið áfall fyrir de Gaulle, en
þó tók fyrst steininn úr þegar 30.000
manna herafli Vichy-stjórnarinnar i
Sýrlandi, sem varizt hafði af mikilli
hörku, gerði vopnahlé við Breta, en virti
de Gaulle að vettugi. Hann hafði vonazt
til að fá Sýrland og Líbanon í lið með
sér, hafði heitið þeim sjálfstæði að laun-
um, en nú fannst honum bæði mannorð
sitt og vald hafa verið misvirt. Hann
mótmælti harðlega og stóð fast á ómót-
mælanlegum rétti Frakklands. Churchill
dáði de Gaulle á sinn hátt, þó honum
fyndist hann hornóttur; hann dáði hug-
prýði hans, glöggskyggni og einbeitni, þó
hann kvartaði stundum undan því að
þyngsti krossinn sem hann þyrfti að bera
væri Lorraine-krossinn. Hinsvegar hafði
Roosevelt forseti og þó einkanlega Cordell
Hull utanríkisráðherra Bandaríkjanna
megnustu fyrirlitningu á de Gaulle. Hull
hataði hann og lagðist eindregið gegn
þeirri fyrirætlun hans að taka frönsku
eyjarnar Saint-Pierre og Miquelon í
Vestur-Indíum, en Churchill studdi hann
og eyjarnar voru teknar af flota Museli-
ers aðmíráls, þráttfyrir andstöðu Banda-
ríkjanna. De Gaulle hlaut 98% atkvæða
í þjóðaratkvæði á eyjunum, en hann
hafði bakað sér enn meiri óvild banda-
rískra ráðamanna, og átti það eftir að
draga stóran dilk á eftir sér.
í árslok 1941 var farið að halla undan
fæti fyrir Þjóðverjum, og í Frakklandi
var uppgjaíarhugarfar Pétain-skeiðsins
að þoka fyrir nýjum baráttuvilja. Þjóð-
verjar höfðu ekki látið verða af innrás
í England, og nú var farið að blása á
móti hjá þeim í Rússlandi. Frjálsir
Frakkar urðu æ stærri þáttur í lokabar-
áttunni, enda var hlýtt á franskar út-
sendingar brezka útvarpsins um gervallt
Frakkland. Eftir að Hitler réðst á Rúss-
land komust franskir kommúnistar, sem
skiptu nokkrum milljónum, að raun um
að stríðið væri réttlátt. Verkamaðurinn,
' ’::."":nn.ðurinn, bóndinn, vínyrkinn,
De Gaulle i bernsku.
yfirleitt allir þeir Frakkar sem höfðu
viljað gefast upp 1940, fóru nú að velta
fyrir sér möguleikum hins ómögulega.
Og hver annar en de Gaulle hafði alla
tíð heitið þessum ótrúlega sigri? í árs-
lok 1941 var ekki lengur hlegið að hon-
um eða þeim vonum sem hann hafði
vakið. Andspyrnan innan Frakklands var
ekki öflug ennþá, en smámsaman sner-
ist óvildin í garð Þjóðverja uppi beinar
aðgerðir, skemmdarverkaflokkar spruttu
upp um gervallt Frakkland, bæði það sem
hersetið var af Þjóðverjum og þann
hluta sem laut Vichy-stjórninni. Sumir
þessara hópa vantreystu de Gaulle og
töldu hann vera verkfæri Breta eða
„einvaldslærling“. í skógum og fjöllum
Suður-Frakklands myndaðist skæru-
liðaher undir nafninu Maquis; og þegar
Þjóðverjar hófu nauðungarvinnu kusu
þúsundir Frakka að leggjast út fremur
en þræla fyrir óvininn. Kommúnistar
höfðu eigin neðanjarðarhreyfingu og
sömuleiðis sósíalistar. Aukþess var
áhrifamikill hópur kaþólskra vinstri-
manna sem snemma lýsti yfir stuðningi
við de Gaulle. Andspyrnuviðleitnin
sameinaði ólíkar stéttir og sundurleita
hagsmuni. Þegar frá leið lifðu þessir
hópar æ meir í skugga pyndinga og líf-
láts; þeir voru í stöðugri hættu af
frönskum svikurum sem reyndu að
þrengja sér inní raðir þeirra. Ekki var
heldur skortur á Frökkum í frönsku S.S.-
sveitunum (Milice). Þýzka Gestapo-liðið
átti líka franska hliðstæðu. Alls voru um
30.000 konur og karlar úr andspyrnu-
hreyfingunni skotin, og af þeim 112.000
Frökkum sem fluttir voru í þýzkar fanga-
búðir sneru einungis 35.000 aftur til að
segja sögu sína — margir þeirra líkam-
lega eða andlega lamaðir.
Meginhluti andspyrnusögunnar gerð-
ist í seinni helmingi stríðsins. Áður en
svo langt væri komið, átti de Gaulle
eftir að þola mestu lítilsvirðinguna af
hendi Breta og Bandaríkjamanna og
síðan vinna sinn stærsta sigur, fulla við-
urkenningu Breta og Bandarikjamanna,
í nóvember 1942 (meðan orustan um
Stalíngrad stóð yfir og rétt eftir sigur
Breta við E1 Alamein) lentu brezkar og
bandarískar hersveitir undir stjórn
Eisenhowers í Casablanca, Algeirsborg
og Oran, en liðsafla Frjálsra Frakka var
ekki boðin þátttaka og de Gaulle sjálf-
ur opinfcerlega sneyptur. í fyrstu virt-
ist honum hyggilegast að brjóta odd af
oflætinu og hvatti Frakka í Norður-
Afríku til að fagna innrásinni. Hinsveg-
ar fyrirskipaði Pétain mótspyrnu, en
Bandaríkjamenn komust að samkomu-
lagi við fulltrúa hans í Norður-Afríku,
Darlan flotaforingja, sem brátt var
myrtur. Bandaríkjamenn tóku síðan upp
þá stefnu að styðja nýflúinn hershöfð-
ingja, Giraud, sem talinn var „öruggur"
og meðfærilegur. De Gaulle skrifaði
Roosevelt forseta: „Herra forseti, þér
kunnið að geta keypt svik af svikurum,
en þér munuð aldrei fá að greiða fyrir
þau með heiðri Frakklands.“ Churchill
reyndi að róa hann og fullvissa um stuðn-
ing sinn, en hann minntist þess að Churc-
hill hafði eitt sinn sagt eftir ágreining:
„Samvizka mín er bezta stelpa, ég get
ævinlega komizt að samkomulagi við
hana.“ De Gaulle dáði Churchill og skildi
erfiðleika hans, en gat aldrei fyllilega
treyst honum, því Churehill var fyrst og
fremst fulltrúi Bretlands, keppinautsins
og hins forna fjanda. Um þetta leyti var
Churchill orðinn svo þreyttur á tor-
tryggni og 'hroka de Gaulles að hann
féllst á það sjónarmið Roosevelts að
Giraud ætti að fá tækifæri til að reyna
sig. En á árinu 1943 komust Roosevelt,
Eisenhower og ráðgjafar þeirra að því,
að framhjá de Gaulle varð ekki
gengið, þó óþægilegur væri. Hann hafði
hreinar hendur — en það varð hvorki
sagt um Darlan né ýmsa aðra. Um alla
Norður-Afríku heimtuðu menn de Gaulle
og hrópuðu „Lifi de Gaulle“ þegar Giraud
birtist. Fyrir einingarviðleitni Jeans
Moulins (áður en Gestapo náði honum
og drap hann) var með leynd stofnað
„Þjóðarráð andspyrnunnar“, sem þegar
í stað krafðist forsetadóms de Gaulles.
Eftir stutt sameiginlegt valdaskeið
beggja hershöfðingjanna, beygði Giraud
sig fyrir kröfum fjöldans og dró sig í
hlé. „Vitið þér,“ sagði Eden við de Gaulle,
„að þér hafið valdið okkur meiri vand-
ræðum en samanlagðir bandamenn okk-
ar í Evrópu?“ „Það efa ég ekki,“ svaraði
de Gaulle. „Frakkland er stórveldi."
Roosevelt leit hinsvegar ekki á Frakk-
land sem stórveldi, og þegar bandamenn
gengu á land i Normandí í júni 1944,
varð de Gaulle að berjast harðri bar-
áttu fyrir viðurkenningu þess að hann
væri lögmætur leiðtogi hins endurheimta
lands. Hann fékk Bandaríkjamenn til að
leyfa Frökkum að fara í fararbroddi inní
París á hinum sögulega degi 25. ágúst.
Hin brynvarða herdeild Leclercs hers-
höfðingja fór fyrir, en þvínæst kom de
Gaulle og uppskar sætasta ávöxt ævi
sinnar. í landvarnaráðuneytinu fann
hann allt með nákvæmlega sömu um-
merkjum og hann hafði skilið við það
1940. „Ekkert vantaði nema ríkið,“ skrif-
aði hann. „Og það var skylda mín að
14