Samvinnan - 01.06.1968, Blaðsíða 24

mestan hluta af landbúnaðar-
framleiðslunni á sínum vegum,
hafa gert það mögulegt, að
minni hluti af söluverði af-
urðanna fer í sölukostnað hér
á landi en hjá öðrum þjóðum.
Þannig annast Sambandið
heildsölu á kjötvörum fyrir
2—2i/2%.
Iðnaðurinn
Pramtíðarstefnan í sam-
vinnuiðnaðinum hlýtur að mið-
ast við það að vinna úr íslenzk-
um hráefnum og þá fyrst og
fremst þeim hráefnum, sem
samvinnufélögin fá til sölu-
meðferðar. Segja má, að sam-
vinnuiðnaðurinn sé einmitt
byggður upp í meginatriðum á
þessu sjónarmiði. Ullar- og
skinnaiðnaður er uppistaðan í
samvinnuiðnaðinum. Þar hef-
ur sá árangur náðst, að árlega
eru nú fluttar út ullar- og
skinnavörur frá samvinnu-
verksmiðjunum fyrir tugi millj-
óna króna. Þennan iðnað ber
að efla. íslenzk ull hefur sér-
staka eiginleika. Vinna þarf
markvisst að því, að íslenzku
ullarvörurnar hljóti viður-
kenningu vandlátra neytenda
í öðrum löndum. Takmarkið
er að vinna í landinu úr allri
þeirri ull, sem til fellur. Á
þessu sviði eru stórauknir
möguleikar til eflingar íslenzks
iðnaðar. Sama má segja um
íslenzku skinnin. Takmarkið
er að súta öll skinn, sem til
falla í landinu.
Að öðru leyti hljóta sam-
vinnufélögin að kappkosta að
efla matvælaiðnaðinn, —
mjólkuriðnað, kjötiðnað og
vinnslu þeirra afurða, sem
félögunum eru fengnar til sölu-
meðferðar.
Pramtíðarstefnan í iðnaði
sanwinnufélaganna hlýtur
þannig að miðast við nýtingu
innlendra hráefna fyrst og
fremst.
Samgöngur
Það er mjög þýðingarmikið
fyrir samvinnufélögin, að unnt
sé að skipuleggja vöruflutn-
inga á hagkvæman hátt.
Vegna fjarlægðar og dreifbýl-
is er flutningskostnaður æði
stór þáttur í verðmynduninni.
Þá er hér einnig um að ræða
þjónustu við félögin og félags-
fólkið. Samvinnuhreyfingin
hlýtur að taka þessi mál til
heildarendurskoðunar. Þar
verður um að ræða skipulag
flutninga á landi, sjó og í lofti.
Á þessu sviði er stórt verkefni
fyrir samvinnufélögin.
Fræðsla og félagsmál
Félagsmálaáhugi hefur far-
ið þverrandi hér á landi sem
og í nágrannalöndunum. Er
þetta stórt vandamál hjá sam-
vinnufélögunum. Nútímaþjóð-
félag leggur svo margt upp í
hendurnar á fólki. Áróðri og
útbreiðslu er nú dreift meira
og meira um fjölmiðlunar-
tækin — útvarp og sjónvarp.
Samvinnufélögin verða að
finna nýjar leiðir til þess að
glæða félagsmálaáhugann. Það
er sýnilegt, að til þess að geta
gert átak í þessum efnum þarf
miklu að kosta til. Reynslan í
nágrannalöndum okkar hefur
sýnt þetta áþreifanlega. En
kostnaður útbreiðslu- og félags-
mála hjá fjölmennum sam-
vinnusamtökum verður þó
hlutfallslega miklu minni en
hjá okkur á fslandi, vegna
þess hve fámennið er hér mik-
ið. Hver eining er svo dýr hér
á landi.
Ríkjandi efnahagsástand
skapar stórt vandamál, þegar
rætt er um að kosta til
fræðslumála. Samvinnufélögin,
sem og fjölmörg önnur fyrir-
tæ'ki í landinu, berjast nú í
bökkum með rekstur sinn.
Óraunhæf ákvæði um skömmt-
un sölulauna í verzluninni
valda hér miklu. Reynt er að
skera niður kostnað, og þá vill
stundum verða fyrir barðinu á
slíkum niðurskurði ýmislegt,
sem ekki telst lífsnauðsynlegt
í sjálfum rekstrinum. Má þar
nefna kostnað við félagsmál og
útbreiðslu.
Hvað sem líður ríkjandi
ástandi, hljóta samvinnufélög-
in að móta skýrari stefnu í
félags- og fræðslumálum en
verið hefur. Slík stefna verð-
ur að miðast við þær miklu
breytingar, sem átt hafa sér
stað í þjóðlífi okkar íslendinga
á undanförnum árum.
V. Niðurlag
Ég hef hér að framan rætt
um þýðingu samvinnufélag-
anna fyrir íslenzkt þjóðarþú.
Ég hef einnig reynt að skýra
félagsformið og lagt áherzlu
á, að það hentar sérstaklega
vel í okkar fámenna og strjál-
býla landi. Þá hef ég lagt
áherzlu á, að samvinnuhreyf-
ingin verði að marka sér
ákveðna stefnu, sem miðuð sé
við það þjóðfélag sem í dag
ríkir á íslandi.
Erfiðleikarnir í efnahags-
málum hafa að sjálfsögðu mik-
il áhrif á starfsemi og stefnu
samvinnufélaganna. í þessum
erfiðleikum hefur það orðið of
algengt, að félagsmennirnir
ætlast til þess að félögin séu
lánastofnanir, er fullnægi
rekstursfjárþörfinni, en hún
hefur stóraukizt í landhúnað-
inum á undanförnum árum.
Það er samvinnufélögunum of-
vaxið að útvega viðskipta-
mönnum sínum allar rekstr-
arvörur og lána þær í marga
mánuði. Þess vegna verður að
finna nýjar leiðir til lausnar
á þessum vanda.
Framtíðarstefna samvinnu-
félaganna verður að miðast
við aukið fjármálalegt sjálf-
stæði. Félögin eru ekki og eiga
ekki að vera lánastofnanir.
Þau eru ekki byggð upp sem
slík. Lánastarfsemi er hlutverk
sem bankarnir eiga að annast.
Verkaskiptingin hvað þetta
snertir er skýrt mótuð.
Samvinnufélögin eiga að ein-
beita sér að þeim höfuðverk-
efnum, sem eru í þeirra verka-
hring:
1. Vinna að bættri verzlun
fyrir neytendur.
2. Efla sölu og vinnslu ís-
lenzkra afurða, sem þau fá
til sölumeðferðar.
3. Efla iðnað með því að
breyta innlendu hráefni í
góðar og eftirsóttar full-
unnar vörur.
4. Skipuleggja hagkvæmt
flutningakerfi.
5. Vinna að fræðslu- og fé-
lagsmálum til eflingar
samvinnustarfs og menn-
ingar í landinu.
Hvernig svo gengur að fram-
kvæma þá stefnu og þau verk-
efni, sem hreyfingin mótar,
byggist á ýmsu. Það byggist
mjög mikið á því, að hér á
landi geti orðið stöðug efna-
hagsþróun, að almenningur
hafi traust á gjaldmiðli þjóð-
arinnar, að stjórnarvöld lands-
ins sýni samvinnuhreyfingunni
tillit og eðlilegan stuðning, að
unnt sé að ala upp og mennta
hæfa stjórnendur i samvinnu-
félögunum og að unnt sé að
skapa samstöðu um félögin á
breiðum grundvelli.
Erlendur Einarsson.
Húsakynni Samvinnutrygginga og véladeildar Sambandsins aö Ármúla 3 í Reykjavík.
24