Samvinnan - 01.06.1968, Side 17

De Gaulle kveður borgara í Novosibirsk í júní 1966 þegar hann var í opinberri heimsókn í
Sovétríkjunum. Maðurinn með hattinn er Podgorni forseti Sovétríkjanna.
þátt í Súez-ævintýrinu til að steypa
Nasser, sem talinn var eitra loftið í
Norður-Afríku með and-frönskum áróðri.
Það var stöðugur höfuðverkur NATO-
ríkjanna, sem talin voru samsek Frökk-
um, og það spillti mjög samskiptum
Frakka við Túnis og Marokkó. Ennfrem-
ur eyddi það gagnkvæmu trausti Frakk-
lands og Sameinuðu þjóðanna. Þó var
vitanlega örlagaríkast, að stríðið fól í sér
ómælanlegar mannlegar hörmungar, lát-
laust blóðbað Frakka og Serkja (einnig
Serkja sem drepnir voru af Serkjum),
gagnkvæm grimmdarverk og ægilegt
flóttamannavandamál.
Sýrland, Indókína, Túnis, Marokkó,
Súez — hvarvetna höfðu Fra'kkar orð-
ið að sætta sig við lægra hlut og draga
sig í hlé. Þessi þróun að viðbættri nið-
urlægingunni í heimsstyrjöldinni vakti
reiði og vonleysi í franska hernum, sem
einkum beindist að stjórnmálamönnun-
um: þeir höfðu svikið alla þá sem fórnað
höfðu lífi og limum í þágu ættjarðarinn-
ar. Herinn var því staðráðinn í að láta
engan bilbug á sér finna í Alsír — nú
yrði barizt til þrautar með öllum þeim
meðulum sem nauðsynleg væru.
Alsír-stríðið var enn eitt dæmi um al-
gert getuleysi franskra ríkisstjórna til
að halda um stjórnartaumana. Franska
stefnan í Alsír var mótuð og ákveðin af
embættismönnum í Alsír, 'hvítum land-
nemum og þó einkum hernum. Þegar
Guy Mollet forsætisráðherra heimsótti
Alsír 1956, urðu uppþot, þar sem Frakk-
ar í Alsír töldu að hann væri að undir-
búa enn eina „uppgjöf“. Það voru land-
nemarnir en ekki herinn sem stóðu að
uppþotunum, en brátt tóku báðir þessir
aðiljar höndum saman um að steypa
stjórninni og koma de Gaulle til valda.
Það voru einkum „hvítu fátæklingarnir“
(í Alsír einsog í Suðurríkjum Bandaríkj-
anna) sem óttuðust jafnrétti kynþátt-
anna og börðust ólmir gegn því. Eftir
það þorði engin stjórn að minnast á
opinbera málamiðlun. Herinn var ákveð-
inn í að vinna fullan sigur, hvað sem
það kostaði, og sumar tiltektir hans
voru vissulega í stíl við framferði nazista.
Reiði og vonleysi hermannanna smit-
aði útfrá sér heima í Frakklandi. Stjórn-
málamennirnir urðu æ máttlausari og
ráðvilltari, hver stjórnin af annarri féll.
Lögreglan fór í kröfugöngu til þinghúss-
ins og heimtaði áhættuþóknun vegna
vaxandi óaldar í París, ekki sízt af hendi
uppreisnarmanna í Alsír. Algert öng-
þveiti virtist vera á næsta leiti, en eng-
inn vissi í hvaða mynd, því Frakkar
höfðu á undanförnum tveimur öldum
gengið í gegnum allt sem ein þjóð má
þola og virtust taka lífinu með ró. Hvíta-
sunnuhelgina 1958, þegar byltingin var
í fullum gangi, voru allir vegir fullir af
bílum á leið til veðreiða eða annarrar af-
þreyingar fjarri borgarysnum.
Byltingin hófst þegar Túnisbúar skutu
þrjá franska 'hermenn (skömmu áður
hafði franski herinn gert loftárás á þorp
í Túnis þvert ofaní fyrirmæli ríkisstjórn-
arinnar). Landnemarnir og herinn í Als-
ír þóttust vita að stjórnin væri í þann
veginn að semja við uppreisnarmenn.
Óbreyttir borgarar, mestmegnis táning-
ar, hófu uppreisn í Algeirsborg gegn
stjórnarherrunum í París. Herinn var
óráðinn í fyrstu, lét uppreisnarmenn í
friði og gekk svo í lið með þeim degi síðar.
Eitt fyrsta skrefið var að hertaka Korsíku
til að sýna stjórninni í París í tvo heim-
ana. Síðan var byltingin að mestu fram-
kvæmd símleiðis. Hershöfðingjarnir í
Alsír með Salan í broddi fylkingar kröfð-
ust þess að de Gaulle væri aftur settur
í veldisstól. Stjórnmálamennirnir í Par-
ís vissu sem var, að ef þeir gengju ekki
að kröfum hersins, mundu fallhlífasveitir
hernema Frakkland og þvinga þá til þess.
Frakkland var nálega óvarið og því á
valdi fallhlífahermannanna, eða svo
sýndist að minnstakosti ráðamönnum.
Nokkrum mánuðum áður hafði de
Gaulle sagt: „Ég hafði vonazt til að
verða kvaddur á vettvang í fyrra. Nú er
ég farinn að óttast að það sé um sein-
an.“ Nú skildu menn, að hann var eini
kosturinn sem Frakkland átti annar en
einræði hersins. Þessvegna flykktust nú
stjórnmálamenn til Colombey í því skyni
að spyrja hann um fyrirætlanir hans.
Þær virtust vera óaðfinnanlegar: hann
mundi krefjast lýðræðisskipulags, ein-
ræði var eitur í hans beinum. Auðvitað
var fjórða lýðveldið líka eitur í hans
beinum, og hann mundi fara framá sér-
stök völd. Svo virtist sem hershöfðing-
inn gæti jafnvel fullnægt sínum fornu
fjendum, sósíalistum (Mollet fékk þá til
að greiða honum atkvæði). í Alsír vildu
menn fá de Gaulle afþví hann gæti þagg-
að niðrí stjórnmálamönnunum og leitt
stríðið til lykta með sigri. í Frakklandi
vildu menn de Gaulle afþví hann hefoi
áhrifavald til að hafa hemil á hernum.
De Gaulle kom því til valda með stuðn-
ingi nálega allra og studdi hina sund-
urleitustu málstaði. Hann hafði ekki
sjálfur staðið að byltingunni og kom til
valda á fullkomlega löglegan hátt. Hann
hsfur á undanförnum tíu árum gætt
þess vandlega að hegða sér í samræmi
við lögin. Hinsvegar var hann svo ómiss-
andi að hann gat sett fram sínar eigin
kröfur, m. a. um nýja stjórnarskrá sem
veitti forsetanum og stjórn hans stór-
aukin völd, en dró úr valdi þingsins.
Hann fékk líka um skeið allt að því ein-
ræðisvald, en allur ótti um að hann hygði
á einræði reyndist ástæðulaus. Þingið
hafði fullt vald til að losna við hann,
ef það þyrði, en hann er svo ómissandi,
að það þorir því alls ekki.
Hann hafði svo mikið vald að hann
gat sýnt harðneskju ef því var að skipta.
Þegar stjórnarskráin hafði verið sam-
þykkt með yfirgnæfandi meirihluta at-
kvæða og hann hafði fengið fjögra mán-
aða „alræðisvald“, lét hann hendur
standa framúr ermum og samdi hundruð
tilskipana og reglugerða sem umturnuðu
nálega öllum sviðum þjóðlífsins. Á þessu
skeiði var gengi frankans fellt um 171/2%
til að auðvelda samkeppnina í Efnahags-
bandalaginu, verðlagi var haldið stöð-
Adenauer kvaddi de Gaulle í Paris í septem-
ber 1963, mánuði áður en hann lét af kansl-
araembœttinu.
17