Samvinnan - 01.06.1968, Blaðsíða 38

Skólamálin skákuðu mjólk-
urhyrnunum í vetur sem vin-
sælasta deilumálið í þéttbýl-
inu sunnanlands, og í stað þess
að hafa ferlegar áhyggjur af
því hvort mjólkurumbúðir
Samsölunnar skuli vera þrí-
kantaðar eða fjórkantaðar, þá
hafa okkar ágætustu menn
óbærilegar áhyggjur af fram-
tíð skólaæskunnar sem mér
heyrist á stundum að skólarn-
ir séu að drepa lifandi ef ekki
betur. Skrítið hvernig við gjós-
um svona annað slagið, fáum
hríðir og jörð skelfur undir
fótum manna. Fyrst er dúndr-
andi þögn í einn til tvo áratugi
og síðan ætlar allt vitlaust að
verða. Þetta gosið byrjaði
raunar hér í Samvinnunni á
síðastliðnu sumri, svo að það
er best að fara undur hljóð-
lega; en ég fæ ekki orða bund-
ist allt um það.
Ég furða mig jafnvel mest
á því hvað ókunnir menn, sem
hafa aldrei sest á teiknibólu á
kennarastól aukheldur meira,
— hvað þeir eru örlátir á heil-
ræðin þegar þeir stinga niður
penna um skólamálin ellegar
brýna raustina með hæfilegum
alvörusvip í útvarpi og sjón-
varpi. Allskyns góðviljaðir
menn og sumir þeirra meira
að segja ágætlega greindir
stíga stríðsdans kringum skóla-
kerfið og gera hróp að því. Það
mætti halda að þetta væri með
einfaldari málum. Þó eru lík-
legast fá viðfangsefni flóknari
þegar að er gáð og kenning-
arnar óvíða fleiri. Það er þýð-
ingarlítið að hrópa hástöfum
á „betri“ kennslu (svo að eitt
dæmi sé nefnt) án þess að
heimta um leið „betri" kenn-
ara. Það er líka út í bláinn að
biðja um „betri“ kennara án
þess að heita á ríkisvaldið í
sama andvarpinu að útvega
kennurunum „betri“ menntun.
Þannig bindur hvað annað í
þessum leik allt stafrófið á
enda, og sá sem einblínir bara
á eina hlið málsins er annað-
hvort glópur eða hrappur.
Hann er eins og bygginga-
meistari sem gengur upp að
húsi og dæmir það óhæft til
allra nota af því honurn list
ekki á framhliðina. En það
eru fjórar hliðar á hverju húsi
og síðan öll útskotin.
Mig undrar líka hvernig
mönnum hefur hvað eftir ann-
að tekist að leiða launamál
kennara hjá sér í þeim um-
ræðum og jafnvel kappræðum
sem hafa orðið um skólamálin
á undanförnum mánuðum.
Þtað er rétt eins og það sé eitt-
hvert feimnismál. Þó virðist
mér sem það hljóti að vera
ákaflega mikilvægt hvort
kennarinn getur skrimt á laun-
um sínum (og geti þar af leið-
andi helgað sig kennsl-u einni
saman) eða hvort hann þarf
að vera á snöpum eftir auka-
vinnu í tíma og ótíma (og geti
þar af leiðandi alls ekki helg-
að sig kennslunni óskiptur).
Sjónvarpið auglýsti á dög-
unum eftir starfsmanni í Lög-
birtingablaðinu. Það vantaði
karl eða konu til þess að þýða
textann með erlendum sjón-
varpsmyndum, og ég hjó óneit-
anlega strax eftir því að þýð-
andinn átti að vera fjórum
eða fimm launaflokkum hærri
en kennarar við unglinga- og
gagnfræðaskóla. Þó má ætla að
grundvöllurinn að málakunn-
áttu hins væntanlega sjón-
varpsmanns hafi einmitt verið
lagður í unglingaskóla og ef
til vill í framhaldi af því í
gagnfræðaskóla. Það er líka
eins víst og tvisvar tveir eru
fjórir að fjölmargir kennarar
ynnu sér ekki léttara verk en
að snara myndatextum á ís-
lensku. En þannig eru samt
viðhorfin í dag að á meðán
kennari heitir kennari þá skal
hann taka til muna lakari
laun en þýðendur sjónvarps-
ins.
Það hlægir mig líka allt
þetta raus um „betri kennslu-
tæki“. Þetta hefur dunið á
eyrum okkar síðan samviska
þjóðarinnar rumskaði hér á
síðum Samvinnunnar. Það er
allt upp á tæknina á 20. öld og
orð eins og „kennslutæki“
þykja þá vísast bera vott um
nýtískulega og djarflega hugs-
un. „Það sem skólana vantar,“
segja menn og reigja sig til
al'lra átta, „það eru betri
kennslutæki." Menn grípa
svona orð út úr loftinu og veifa
þeim sigrihrósandi yfir höfði
sér. Um skeið átti „kraftblökk-
in“ að leysa allan vanda sjáv-
arútvegsins og nú eiga hin
spegilgljáandi krómuðu
kennslutæki að verða kraft-
blakkir skólanna.
Ég vil leyfa mér að líkja
svona glamri við hrossabrest-
inn sem gerir að vísu heii-
mikinn skarkala en sem þeytir
samt eins og kunnugt er ekk-
ert nema loft. Kennslutækja-
spekingarnir í hópi leikmanna
ættu að líta inn í kennslu-
stofurniar þar sem þrjátíu
nemendur og betur taka and-
köf með kennaragarminum.
Þeir ættu að svipast um í skól-
unum þar sem kennsla fer
nánast fram á færibandi
stundum af því það er búið að
troða fimm hundruð krakka-
greyum i pláss sem var ætlað
þrjú hundruð sálum. Kennslu-
tæki eins og knallrauðar
myndvörpur eru eflaust góð til
síns brúks en það er tómt mál
að tala um þessa hluti á með-
an skólarnir eru í húsnæðis-
hraki. Þetta eru uppdubbuð
aukaatriði sem beina athygli
rnanna frá aðalatriðinu. Hvað
þýðir að fjargviðrast útaf inn-
búinu áður en búið er að reisa
húsið? Tíu þúsund knallrauð-
■$
ar myndvörpur mundu ekki
breyta þeirri staðreynd að skól-
arnir hýsa skólafólkið með
hörmungum og að jafnvel úr-
valskennarar verða viðskila
við nemendur sína í þrengsl-
unum.
Ég byrjaði að fást við
kennslu þegar ég hvarf frá
blaðamennskunni, og ég legg
það ekki að líku hvílíkur reg-
inmunur það er að sitja á rök-
stólum með fimmtán til tutt-
ugu unglingum í senn ellegar
þá þrjátíu. Það þarf ek'ki einu
sinni stærðfræðikennara til
þess að reikna út að það er
hægt að sinna hverjum nem-
anda helmingi betur í fimmtán
manna bekkjardeild heldur en
þar sem þrjátíu kúldrast sam-
an í þvögu. Og þegar nemenda-
tala bekkjanna kemst niður í
fimmtán tuttugu manns (sem
verður líklega kringum árið
3000 með sama gangi) þá
hættir þessi ,,handleiðsla“ sem
sífellt er verið að klifa á að vera
innantómt orðagjálfur. Kenn-
arinn nær því að kynnast nem-
endunum og hættir að vera
dómari sem situr bak við púlt
og ygglir sig. Hann hættir að
vera nokkurskonar gangandi
þumalskrúfa ef hann er nokk-
ur maður. Hann verður kunn-
ingi krakkanna þegar best
tekst til og þeir vinna fúslega
með honum og þá er gaman að
lifa.
Þetta er brýnasta verkefnið:
að skapa kennaranum aðstöðu
til að hjálpa nemendum sín-
um sem einstaklingum en ekki
sem andlitslausri þyrpingu í
prófskírteinaverksmiðju. Það
er nefnilega staðreynd að
kennarinn er og verður bezta
kennslutækið. Það er að vísu
ekki hægt að skrúfa hann á
vegg eða hengja hann upp í
loft eða geyma hann inni í
skáp um nætur. En það er
þá eini kosturinn sem hin
spegilgljáandi krómuðu og
margrómuðu kennslutæki hafa
umfram sæmilegan kennara —
á meðan hann stendur upp úr
þvögunni.
□
Einu sinni var ég með öðr-
um blaðamönnum suður á
Keflavíkurflugvelli þegar or-
ustuþotur voru sendar til móts
við „árásarflugvélar“ sem nálg-
uðust landið úr austurátt. Það
segir sig sjálft að þetta var
æfing. Neyðarbjöllur gerðu
ferlegan gauragang og lúðrar
vældu draugalega út í kyrrlátt
sumarkvöldið og ungir, grann-
ir og fótfráir menn með kúlu-
lagaða glampandi plasthjálma
spruttu upp úr jörðinni og
þustu að flugvélum sínum.
Tveimur þremur mínútum
seinna voru þær allar komnar
á loft og taorfnar í himinblám-
ann. Og fáeinum mínútum
seinna var okkur sagt að þær
væru búnar að fljúga landið á
enda og væru staddar yfir haf-
inu útaf Austfjörðum.
Maðurinn sem stjórnaði æf-
ingunni var býsna hróðugur.
Hann horfði glaðhlakkalega á
ok’kur og þandi brjóstkassann
eins og sigurreifur glímukóng-
ur við verðlaunaúthlutun. Það
er ekki hægt að lá honum það
af því það var starfi hans að
38